تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت خانوادگی با رویکرد نظریه زمینه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران

2 استادیار، گروه جامعه شناسی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران

3 استادیار، گروه جامعه شناسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

10.22034/aftj.2023.370411.1828

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت خانوادگی با رویکرد نظریه زمینه‌ای بود. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه زمینه‌ای به مطالعه عوامل و پیامدهای خشونت علیه زنان در خانواده پرداخته است. برای گردآوری اطلاعات و انتخاب مشارکت‌کنندگان از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده و با پیشرفت مطالعه، نمونه‌گیری موارد مطلوب صورت گرفت که تا رسیدن به اشباع نظری با 21 نفر از زنان مورد خشونت قرار گرفته که به مرکز اورژانس اجتماعی شهر نهاوند مراجعه کرده‌اند، مصاحبه نیمه ساختار یافته به عمل آمد. که بعد از تحلیل و بررسی محتوای مصاحبه‌ها، با کدگذاری باز 202 مفهوم اولیه و در کدگذاری محوری، 20 مقوله عمده و درنهایت یک مقوله مرکزی یا هسته‌ای استخراج گردید. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عواملی نظیر اعتیاد شوهر، مشکلات و اختلالات شخصیتی، ازدواج اجباری و زودهنگام، نگرش مردسالاری در خانواده، عدم‌حمایت خانوادگی، نقص جامعه‌پذیری و تربیت اجتماعی و شرایط نامناسب اقتصادی از عوامل مؤثر و عمده در افزایش و بروز خشونت علیه زنان در خانواده محسوب می‌شوند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج و یافته‌های به دست آمده از این پژوهش کیفی، برگزاری کارگاه‌ها جلسات مهارت‌های زندگی و مشاوره‌های پیش از ازدواج جهت افزایش آگاهی و شناخت زوجین از هم و برخورد با یکدیگر مخصوصاً در اوایل زندگی جهت مقابله و کاهش پدیده خشونت علیه زنان پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological explanation of factors affecting family violence with the grounded theory approach

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Hooshmand 1
  • Ali Roshanaei 2
  • Masoumeh Motlagh 3
1 Ph.D. student, Department of Sociology, Ashtian Branch, Islamic Azad University, Ashtian, Iran
2 Assistant Professor, Department of Sociology, Ashtian Branch, Islamic Azad University, Ashtian, Iran
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran
چکیده [English]

Aim: The purpose of this research was to explain the sociological factors affecting family violence with a grounded theory approach. Methods: The current research method has studied the factors and consequences of violence against women in the family with a qualitative approach and using grounded theory. In order to collect information and select the participants, the purposeful sampling method was used and with the progress of the study, the sampling of desirable cases was done until reaching the theoretical saturation with 21 women who have been subjected to violence who have referred to the social emergency center of Nahavand city, a semi-structured interview. The finding was carried out. After analyzing and reviewing the content of the interviews, 202 primary concepts were open-coded and 20 major categories and finally one central or core category were extracted in the axial coding. Results: The results of this research show that factors such as husband's addiction, personality problems and disorders, forced and early marriage, patriarchal attitude in the family, lack of family support, lack of socialization and social education, and unfavorable economic conditions are among the major and effective factors in increasing and the occurrence of violence against women in the family are considerable. Conclusion: According to the results and findings obtained from this qualitative research, holding workshops, life skills sessions and pre-marital counseling to increase the awareness and recognition of couples and dealing with each other, especially early in life, in order to deal with and reduce the phenomenon of violence. It is suggested against women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • violence
  • married women
  • family violence
  • qualitative study
  • grounded theory
آبوت، پاسلا و والاس، کلر (1385)، فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات در جامعه‌شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشر نی.
احمدی، حبیب (1387)، جامعه‌شناسی انحرافات، تهران، انتشارات سمت.
احمدی، سیروس و همکاران (1400)، خشونت علیه زنان: حاکمیت ایدئولوژی مردسالار و هژمونی سلطه مذکر (مطالعه موردی: زنان شهر بوشهر)، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، 19(4)، 1-20.
استراوس، اَنسلم و کروبین، جولیت (1400)، مبانی پژوهش کیفی و فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، چاپ نهم، تهران، نشر نی.
اعزازی، شهلا (1380)، خشونت خانوادگی زنان کتک‌خورده، تهران، انتشارات سالی.
اعزازی، شهلا (1383)، خشونت خانوادگی، خشونت اجتماعی، (کتاب بررسی مسائل اجتماعی ایران)، تهران، پیام نور.
بگرضایی، پرویز و همکاران (1397)، مطالعه کیفی پدیده خشونت خانگی علیه زنان (مورد مطالعه زنان مراجعه‌کننده به مرکز خدمات اورژانس اجتماعی شهر ایلام)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 11(3)، 33-17.
جاوید، نورمحمد و همکاران (1387)، بررسی پدیده همسر کشی زنان، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره سیزدهم.
جعفری، نسیم و همکاران (1395)، خانواده و آسیب رسانه‌ای رایانه و اینترنت، اصفهان، انتشارات یارمانا.
حاج نصیری، حمیده و همکاران (1395)، خشونت‌های جسمی، جنسی و عاطفی در میان زنان ایرانی: مرور سیستماتیک و متا آنالیز، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، (24)، 19-34.
حسینی، سید هادی و همکاران (1398)، تبیین جامعه‌شناختی خشونت علیه زنان: مطالعه تجربی، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، (2)، 22-50.
رحمانیان، مرضیه (1389)، تأثیر مقابله درمانگری بر میزان افسردگی و ناامیدی زنان قربانی خشونت خانوادگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، پیام نور تهران.
رئیسی، سمیه (1391)، بررسی کیفی خشونت علیه زنان بلوچ ایرانشهر: کاربرد روش‌شناسی نظریه زمینه‌ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
زاهدی اصل، محمد (1397)، آسیب‌های اجتماعی از منظر مددکاری اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
زمانی مقدم، مسعود و حسنوندی، صبا (1398)، مطالعه کیفی خشونت خانگی علیه زنان خانه‌دار در شهر خرم‌آباد، فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه، 10(3)، 23-33.
زنجانی زاده، هما و صالح‌آبادی، ابراهیم (1393)، بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر خشونت خانگی علیه زنان در مشهد، فصلنامه توسعه اجتماعی، 9(2)، 32-60.
زنگنه، محمد (1380)، بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت شوهران علیه زنان در خانواده‌های بوشهر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده علوم اجتماعی.
ساروخانی، باقر (1372)، طلاق: پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ستوده، هدایت الله (1378)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، تهران، انتشارات آوای نور.
ستوده، هدایت الله (1386)، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، تهران، ندای آریانا.
شاه‌حسینی، فرشته (1373)، میزگرد خشونت، بحثی درباره علل و ابعاد، مجله جامعه سالم، شماره 17.
شکربیگی، عالیه و مستمع، رضا (1393)، فرا تحلیل مطالعات انجام شده پیرامون خشونت علیه زنان، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پانزدهم، شماره 2.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1386)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی)، تهران، سمت.
علیوردی‌نیا، اکبر و همکاران (1390)، تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان: مدلی نظری و آزمونی تجربی، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شماره 2.
غضنفری، فیروزه (1389)، عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان در استان لرستان، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان، دوره دوازدهم، شماره 2.
غلامی، علی (1398)، واکاوی عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان متأهل شهر اهواز: یک پژوهش کیفی، پایان‌نامه دکتری رشته مشاوره، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
غلامی، علی و همکاران (1396)، واکاوی عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان متأهل شهر اهواز، فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناختی، سال یازدهم، شماره 4.
فلیک، اووه (1388)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
محمدپور، احمد (1400)، ضد روش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی، تهران، نشر لوگوس.
مساواتی آذر، مجید (1383). آسیب‌شناسی اجتماعی ایران (جامعه‌شناسی انحرافات)، تبریز، فروزش.
معظمی، شهلا (1381)، همسر کشی، سلسله مقالات اولین همایش آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران، جلد سوم، تهران، نشر آگه.
میری آشتیانی، الهام (1382)، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، تهران، فرهنگ گفتمان.
همتی، رضا (1383)، عوامل مؤثر بر خشونت مردان علیه زنان، فصلنامه رفاه اجتماعی، 3(12)، 35-61.
هوشمند، مهرداد (1383)، رابطه خانه و مدرسه، تعاملی دو طرفه، مجله پیوند، سازمان مرکزی انجمن اولیاء و مربیان، وزارت آموزش‌وپرورش، (2)، 320-302.
هوشمند، مهرداد (1384)، بررسی عدم استقبال اولیای دانش‌آموزان از کلاس‌های آموزش خانواده، فصلنامه فرهنگ همدان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان، 11(38)، 39-59.
References
Abbott, P., & Wallace, C. (2006). Culture and Women's Sociology Terminology, translated by M. Najm Iraqi. Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
Ahmadi, H. (2008). Sociology of Deviations. Tehran: Samt Publications. (In Persian)
Ahmadi, S., et al. (2021). Violence Against Women: The Dominance of Patriarchal Ideology and Masculine Hegemony (Case Study: Women in Bushehr City). Women in Development and Politics Quarterly, 19(4), 1-20. (In Persian)
Strauss, A., & Corbin, J. (2021). Basics of Qualitative Research Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, translated by E. Afshar, 9th ed. Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
Ezzazi, S. (2001). Family Violence Against Abused Women. Tehran: Sali Publications. (In Persian)
Ezzazi, S. (2004). Family Violence, Social Violence, (Book of Review of Social Issues in Iran). Tehran: Payame Noor. (In Persian)
Begerzadei, P., et al. (2018). Qualitative Study of the Phenomenon of Domestic Violence Against Women (Case Study of Women Referring to the Social Emergency Services Center in Ilam City). Iranian Social Studies Magazine, 11(3), 17-33. (In Persian)
Javid, N. M., et al. (2008). Investigation of the Phenomenon of Wife Killing by Women. Social Security Studies Quarterly, 13. (In Persian)
Jafari, N., et al. (2016). Family and Computer and Internet Media Harm. Isfahan: Yarmana Publications. (In Persian)
Hajnasiri, H., et al. (2016). Physical, Sexual, and Emotional Violence among Iranian Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences, 24, 19-34. (In Persian)
Hosseini, S. H., et al. (2019). Sociological Explanation of Violence Against Women: An Empirical Study. Iranian Social Studies and Research Quarterly, (2), 22-50. (In Persian)
Rahmaniyan, M. (2010). The Effect of Therapeutic Coping on Depression and Despair in Female Victims of Family Violence. Master's Thesis, Payame Noor University, Tehran. (In Persian)
Raeisi, S. (2012). Qualitative Investigation of Violence Against Baloch Women in Iran: Application of Grounded Theory Methodology. Master's Thesis in Sociology, Shahid Bahonar University of Kerman. (In Persian)
Zahedi Asl, M. (2018). Social Harms from the Perspective of Social Work. Tehran: Allameh Tabataba'i University Publications. (In Persian)
Zamani Moghaddam, M., & Hasanvandi, S. (2019). Qualitative Study of Domestic Violence Against Housewives in Khorramabad City. Scientific Research Quarterly of Women and Society, 10(3), 23-33. (In Persian)
Zanjanizadeh, H., & Salehabadi, E. (2014). Investigating the Effect of Social Capital on Domestic Violence Against Women in Mashhad. Social Development Quarterly, 9(2), 32-60. (In Persian)
Zanganeh, M. (2001). Sociological Study of Factors Affecting Husband's Violence Against Women in Bushehr Families. Master's Thesis, Shiraz University, Faculty of Social Sciences. (In Persian)
Saroukhani, B. (1993). Divorce: A Study in Recognition and Its Factors, 1st ed. Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
Sotoodeh, H. (1999). Social Pathology (Sociology of Deviations). Tehran: Avaye Noor Publications. (In Persian)
Sotoodeh, H. (2007). Sociology of Social Issues in Iran. Tehran: Nedaye Ariana. (In Persian)
Shahhosseini, F. (1994). Round Table Discussion on Violence, a Discussion about Causes and Dimensions. Healthy Society Magazine, 17. (In Persian)
Shakarbeygi, A., & Mosta'm, R. (2014). Meta-analysis of Studies on Violence Against Women. Iranian Sociology Magazine, 15(2). (In Persian)
Sedigh Sarvestani, R. (2007). Social Pathology (Sociology of Social Deviations). Tehran: Samt. (In Persian)
Alivordinia, A., et al. (2011). Social Analysis of Husbands' Violence Against Women: A Theoretical Model and an Empirical Test. Iranian Social Issues Quarterly, 2(2). (In Persian)
Ghazanfari, F. (2010). Factors Affecting Violence Against Women in Lorestan Province. Scientific Research Quarterly of Lorestan University of Medical Sciences, 12(2). (In Persian)
Gholami, A. (2019). Investigation of Factors Affecting Violence Against Married Women in Ahvaz City: A Qualitative Research. Ph.D. Thesis in Counseling, Shahid Chamran University of Ahvaz, Faculty of Educational Sciences and Psychology. (In Persian)
Gholami, A., et al. (2017). Investigation of Factors Affecting Violence Against Married Women in Ahvaz City. Sociological Research Quarterly, 11(4). (In Persian)
Flick, U. (2009). An Introduction to Qualitative Research, translated by H. Jalili, 2nd ed. Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
Mohammadpour, A. (2021). Anti-Method: Philosophical Foundations and Practical Procedures in Qualitative Methodology. Tehran: Logos Publishing. (In Persian)
Mosavati Azar, M. (2004). Social Pathology of Iran (Sociology of Deviations). Tabriz: Forouzesh. (In Persian)
Moazzami, S. (2002). Wife Killing, Series of Articles of the First Conference on Social Pathology in Iran, Vol. 3. Tehran: Agah Publishing. (In Persian)
Miri Ashtiani, E. (2003). An Introduction to Pathology of Social Issues in Iran. Tehran: Culture Discourse. (In Persian)
Hemmati, R. (2004). Factors Affecting Men's Violence Against Women. Social Welfare Quarterly, 3(12), 35-61. (In Persian)
Houshmand, M. (2004). The Relationship between Home and School, a Two-Way Interaction. Peyvand Magazine, Central Organization of Parents and Teachers Association, Ministry of Education, (2), 302-320. (In Persian)
Houshmand, M. (2005). Investigation of the Lack of Enthusiasm of Parents in Family Education Classes. Hamedan Cultural Quarterly, General Directorate of Culture and Islamic Guidance of Hamedan Province, 11(38), 39-59. (In Persian)