مقایسه اثربخشی شناخت ‏درمانی مبتنی بر ذهن ‏آگاهی و درمان فراشناختی بر کاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی در راستای خانواده درمانی

جاویدنیا, نفیسه; مهری نژاد, سید ابوالقاسم; معاضدیان, آمنه

doi:10.22034/aftj.2022.327449.1375

مقایسه اثربخشی شناخت ‏درمانی مبتنی بر ذهن ‏آگاهی و درمان فراشناختی بر کاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی در راستای خانواده درمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

² دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

³ استادیار گروه روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

10.22034/aftj.2022.327449.1375

چکیده

هدف : پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی مداخله های شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏آگاهی و فراشناخت برکاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی انجام گرفت.
روش : روش این پژوهش، نیمه تجربی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه است. جامعه آماری پژوهش، بیماران مراجعه کننده به بیمارستان معتمدی و مرکز مشاوره روشنا سمنان در سال 1398 است که از آنان نمونه ای شامل 36 نفر انتخاب گردید و به طور تصادفی در سه گروه 12 نفری شامل دو گروه آزمایش و یک گروه گواه جایگزین شدند. در ابتدا پرسشنامه افکار وسواسیOBQ،گروه مطالعه شناخت اختلال وسواس فکری - عملی (2003) ، در هر سه گروه توزیع و پاسخها به عنوان نمرات پیشآزمون ثبت شد. سپس اعضای گروه‏های آزمایش اول، بر اساس پروتکل سیگال، ویلیامز و تیزدل (2002)، تحت مداخله‏ی"شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏آگاهی" و اعضای گروه‏های آزمایش دوم، بر اساس روش درمان فراشناختی ولز (2008)، تحت مداخله‏ی "درمان فراشناختی" قرار گرفته و نهایتا برای افراد گروه‏های گواه، هیچ مداخله‏ای انجام نپذیرفت. داده های بدست آمده با استفاده از روش تحلیل کواریانس چند متغیره با نرم ا فزار SPSS-22 تحلیل گردید.
یافته‌ها و نتایج : نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیر گذاری(P<0.01) هر دو رویکرد شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏آگاهی و درمان فراشناختی بر کاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی است. بعلاوه نتایج نشان داد که بین اثربخشى مداخله شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏آگاهی و درمان فراشناختی بر کاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی تفاوت معناداری (P>0.05)وجود ندارد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق میتوان نتیجه گرفت که هر دو رویکرد شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏آگاهی و درمان فراشناختی بر کاهش افکار وسواسی بیماران اضطرابی تفاوتی با یکدیگرنداشته و میتوانند اثر بخش باشند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27172430.1401.3.1.24.2

عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy and metacognitive therapy on reducing obsessive thoughts in anxious patients in the direction of family therapy

نویسندگان [English]

nafiseh javidnia ¹
seyedabolghasem mehrinejad ²
Ameneh Moazedian ³

¹ PhD student in Psychology, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.

² Associate Professor, Department of Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran.

³ Department of Psychology, Semnan branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran

چکیده [English]

Objective: This study aims to compare the effectiveness of cognitive therapy based on mindfulness and metacognition on reducing obsessive thoughts in anxiety patients.
Method:The research method is quasi-experimental with a pretest-posttest design with a control group.The statistical population consisted of all patients referred to Motamedi Hospital and Roshna Semnan Counseling Center in 2019, from which a sample of 36 persen was selected and randomly assigned to three groups of 12 persen, including two experimental and a control group.At first, the OBQ questionnaire of the study group on obsessive-compulsive disorder (2003) was distributed in all three groups and the answers were recorded as pre-test scores.The members of the first experimental group were treated with "mindfulness-based cognitive therapy" based on the protocol of Seagal, Williams and Tizdell (2002). Members of the second experimental group underwent "metacognitive therapy" based on the method of metacognitive therapy of Wales (2008). No intervention was performed for control group. Finally, the obtained data were analyzed using multivariate analysis of covariance(MANCOVA) with SPSS-22 statistical software.
Findings and Results: The results show the effectiveness of both mindfulness-based cognitive therapy and metacognitive therapy approaches in reducing obsessive-compulsive disorder in anxious patients (P <0.01). In addition, the results shwos that there was no istatistical significant difference (P> 0.05) between the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy intervention and metacognitive therapy on reducing obsessive thoughts in anxiety patients.
Conclusion: According to this study, it can be concluded that both cognitive therapy-based approaches to mindfulness and metacognitive therapy on reducing obsessive thoughts in anxiety patients are not different from each other and can be effective.

کلیدواژه‌ها [English]

mindfulness
meditation
mindfulness-based cognitive therapy
metacognitive therapy
obsessive thoughts

مراجع

ابوالقاسمی، عباس.، حسنعلی زاده، مهدیه.، کاظمی، رضا.، و نریمانی، محمد. (1389). تأثیر درمان‌های فراشناختی و دارویی بر باورهای فراشناختی بیماران مبتلابه اختلال وسواسی-اجباری. مجله علوم رفتاری، 4(4): 305-312

اکرمی، ناهید.، کلانتری، مهراد.، عریضی، حمیدرضا.، عابدی، محمدرضا.، و معروفی، محسن. (1389). مقایسه تأثیر روش‏های درمان رفتاری-شناختی و رفتاری-فراشناختی در درمان بیماران مبتلابه اختلال وسواس-اجبار. مجله روانشناسی بالینی، 2(2): 71-59.

پاشا، رضا.، و سراج خرمی، آذر. (1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر نشخوار فکری و نگرش‌های ناکارآمد بیماران مبتلابه اختلال افسردگی اساسی و وسواسی-جبری. مجله دست آورده‌ای روان‌شناختی، 25(1): 112-93.

لاریجانی، زرین سادات.، محمدخانی، پروانه.، حسنی، فریبا.، سپاه منصور، مژگان.، و محمودی، غلامرضا (1393). مقایسة اثربخشی درمان شناختی مبتنی برحضور ذهن و درمان فراشناختی در دانشجویان با نشانه‌های افسردگی، باورهای فراشناختی مثبت و منفی دربارة نشخوار فکری و اجتناب تجربه ای. فصلنامه مطالعات روان‌شناختی، 2(10):50-27.

فرهمند مهر، زهره.، علیلو، محمود.، و پور شریفی، حمید. (1393). اثربخشی درمان فراشناختی در کاهش باورهای مربوط به درآمیختگی افکار افراد مبتلابه نوع شستشوی اختلال وسواسی ـ اجباری. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پژشکی شهید صدوقی یزد. 2(22): 1066-1054.

شاره، حسین.، غرایی، بنفشه.، و عاطف وحید. (1390). مقایسه درمان فراشناختی، فلووکسامین و درمان ترکیبی در بهبود راهبردهای کنترل فکر و نشانه‌های توقف در اختلال وسواسی- اجباری. مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 3(17): 207-199.

صداقت زاده آرش.، ایمانی، سعید.، و شکری، امید. (1397). مقایسه اثربخشی گروه‌درمانی شناختی– رفتاری و ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت بر کاهش ولع مصرف در معتادان افیونی. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 12(49): 55-68

خدابخش، روشنک.، عباسی، لیلی.، و شاهنگیان، سیده شهره. (1392). اثر درمان فراشناختی ولز بر کنترل افکار وسواسی و افزایش سازگاری یک مورد وسواسی – جبری. فصلنامه تازه‏های علوم شناختی، 15(3): 31-24.

خرم‏دل، کاظم. (۱۳89). اثر درمان فراشناختی «ولز» بر درآمیختگی افکار بیماران مبتلابه اختلال وسواسی جبری. مجله اصول بهداشت روانی، 12(45): 40-39.

خوش‏خطی، نازیلا.، امیری‏مجد، مجتبی.، بزازیان، سعیده.، و یزدی‏نژاد، علیرضا. (1398). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر علائم اضطراب، افسردگی و استرس بیماران کلیوی تحت همودیالیز. فصلنامه پژوهش پرستاری، 14(6): 17-9.

سادات اصل علوی تبار، سلاله.، خدابخش، روشنک.، و مهری نژاد، سید ابوالقاسم. (1390). مقایسه اثربخشی درمان شناختی -رفتاری و فراشناختی بر وسواس فکری- عملی. مجله مطالعات روان‌شناختی، 1(13): 99-83.

سهرابی، فرامرز. (1394). روان‌درمانی‌های موج سوم: خاستگاه، حال و چشم‌انداز، با تأکید ویژه‌بر طرحواره درمانی: فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی ویژه‌نامه،18(5): 22-31

شمس، گیتی.، کرم‏قدیری، نرگس.، اسماعیلی ترکانبوری، یعقوب.، و ابراهیم‏خانی، نرگس. (1383). اعتبار و پایایی نسخه فارسی پرسشنامه باورهای وسواسی-44. فصلنامه تازه‏های علوم شناختی، 6(1): 36-23.

عالم دیانتی، فاطمه.، و محب، نعیمه. (1396). تأثیر آموزش شناخت-درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش راهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان در مبتلایان به اختلال وسواسی-جبری. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 10(40): 188-171.

عبداله زاده، فریبا.، جوانبخت، مریم.، و عبداله زاده، حسن. (1390). مقایسه تأثیر درمان فراشناختی و درمان دارویی در وسواس فکری، مجله دانشگاه علوم پژشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، 2(18): 117-110.

قنبر زاده، محمدرضا.، و قنبر زاده، پوریا. (۱۳۹۵). اثربخشی درمان فراشناختی بر اختلال افسردگی اساسی: گزارش موردی. چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان، قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.

محمدخانی، شهرام.، و فیروزی، علی‏اصغر. (1389). رابطه باورهای وسواسی و باورهای فراشناختی با شدت علائم وسواس فکری و عملی در دانشجویان. پنجمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان.

References

Armstrong, L. & Rimes, K.A. (2016). Mindfulness-based cognitive therapy for neuroticism (stress vulnerability): A pilot randomized study. Behav Ther, 47(3), 287-98.

Cho, S. White, K.H. Yang, Y. & Soto, J.A. (2019). The role of trait anxiety in the selection of emotion regulation strategies and subsequent effectiveness. Personality and Individual Differences, 147, 326-331.

Clark, D.A. & Purdon, C. (2004). Cognitive theory and therapy of obsessions and compulsions. In: Reinecke, M.A. Clark, D.A. editors. Cognitive therapy across the lifespan: Evidence and practice. Cambridge: Cambridge University Press.

Farra, S.L. & Smith, S.J. (2019). Anxiety and Stress in Live Disaster Exercises. Journal of Emergency Nursing, 45(4), 366-373.

File, S. E. & Hyde, J. R. (1978). Can social interaction be used to measure anxiety? British Journal of Pharmacology, 62(1), 19–24.

Fisher PL, Wells A. (2008). Metacognitive therapy for obsessive-compulsive disorder: a case series. J Behav Ther Exper Psychiat; 39(2), 117-32.

Goldin, P. R. Lee, I. Ziv, M. Jazaieri, H. Heimberg, R. G. & James, G. J. (2014). Trajectories of change in emotion regulation and social anxiety during cognitive-behavioral therapy for social anxiety disorder. Behaviour Research and Therapy, 56, 7-15.

Hayes, S. C. (2005). Acceptance and Commitment therapy, relational frame theory and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behavior Therapy, 356, 639-665

Khoury, B. Lecomte, T. Fortin, G. Masse, M. Therien, P. Bouchard, V. Chapleau, M.A. Paquin, K. & Hofmann, S. G. (2013). Mindfulness-based therapy: A comprehensive meta-analysis. Clinical Psychology Review, 33(6), 763–771.

Kinney, K.L. Burkhouse, K.L. & Klumpp, H. (2019). Self-report and neurophysiological indicators of emotion processing and regulation in social anxiety disorder. Biological Psychology, 142, 126-131.

McEvoy, P. M. Erceg-Hurn, D. M. Anderson, R. A. Campbell, B. N. C. Swan, A. Saulsman, L. M. Summers, M. & Nathan, P. R. (2015). Group metacognitive therapy for repetitive negative thinking in primary and non-primary generalized anxiety disorder: An effectiveness trial. Journal of Affective Disorders, 175, 124–132.

Pepping, A. C. Duvenage, M. J. Cronin, T. J. & Lyons. (2016). Adolescent mindfulness and psychopathology: The role of emotion regulation. Personality and Individual Differences, 99, 302-307.

Perestelo-Perez, L. Barraca, J. Peñate, W. Rivero-Santana, A. & Alvarez-Perez, Y. (2017). Mindfulness-based interventions for the treatment of depressive rumination: Systematic review and meta-analysis. International Journal of Clinical and Health Psychology, 17(3), 282–295.

Raj, S. Sachdeva, S. A. Jha, R. Sharad, S. Singh, T. Arya, Y. K. & Verma, S. K. (2019). Effectiveness of mindfulness based cognitive behavior therapy on life satisfaction, and life orientation of adolescents with depression and suicidal ideation. Asian journal of psychiatry, 39, 58-62

Sajjadian I, Taher Neshat Dost H,Molavi H,Bagherian Sararoudi S. (2012). Cognitive and
emotional factors effective on chronic low back pain in women: Explanation the role of fearavoidance believes, pain catastrophizing and anxiety. Behavioral Sciences Research, 9(5): pp.305-316

Segal, Z. V. Teasdale, J. D. & Williams, J. M. (2002). Mindfulness Based cognitive therapy for depression. New York: The Guilford Press.

Segal, Z. V. Williams, J. M. G. Teasdale, J. D. (2007). Mindfulness-based
Cognitive Therapy for Depression: A New Approach to Preventing Relaps.
Cognitive Behavioral Therapy Book Review, 3,351.

Singh NN, Wahler RG, Winton AS, Adkins AD. (2004). A mindfulness-based treatment of obsessive-compulsive disorder. J Amenurs, 3(4):pp. 275-287.

Sprengel, A.D. (2004). Reducing student anxiety by using clinical peer mentoring with beginning nursing students. Nurs Educat, 29, 246-250.

Tomlinson, E. R. Yousaf, O. Vittersø, A. D. & Jones. L. (2018). Dispositional mindfulness and psychological health: A systematic review. Mindfulness, 9(1), 23-43

Van der Heiden, C. Van Rossen, K. Dekker, A. & Damstra, M. (2016). Metacognitive therapy for obsessive–compulsive disorder: A pilot study. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 9, 24-29.

Vinci, C. Peltier, M. R. Shah, S. Kinsaul, J. Waldo, K. McVay, M. A. & Copeland, A.L. (2014). Effects of a brief mindfulness intervention on negative affect and urge to drink among college student drinkers. Behaviour Research and Therapy, 59, 82–93.

Wells, A. (1995). Meta-cognition and worry: A cognitive model of generalized anxiety disorder. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 23(3), 301–320.

Wells, A. (2000). Emotional disorders and metacognition: Innovative cognitive therapy. John Wiley & Sons Ltd.

Wells, A. (2011). Metacognitive therapy for anxiety and depression. New York: Guilford Press.

Wells, A. & Mathews, G. (1994). Attention and Emotion. A clinical perspective. Hove: Erlbaum.

Wells, A. & Papageorgiou, C. (1998). Relationships between worry, obsessive-compulsive symptoms and meta-cognitive beliefs. Behaviour Research and Therapy, 36(9), 899–913.