مقایسه اثربخشی رفتار درمانی عقلانی هیجانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رفتارهای خودمراقبتی (رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺗﻐﺬﯾﻪای، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ، ﮐﻨﺘﺮل ﻗﻨﺪﺧﻮن، ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﭘﺎ و ﺗﺒﻌﯿﺖ داروﯾﯽ ﺑﯿﻤﺎران) در زنان مبتلاء به دیابت نوع دوم

آب روشن, فرزانه; مکوند حسینی, شاهرخ; ستوده اصل, نعمت; صباحی, پرویز

doi:10.22034/aftj.2022.303585.1187

مقایسه اثربخشی رفتار درمانی عقلانی هیجانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رفتارهای خودمراقبتی (رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺗﻐﺬﯾﻪای، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ، ﮐﻨﺘﺮل ﻗﻨﺪﺧﻮن، ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﭘﺎ و ﺗﺒﻌﯿﺖ داروﯾﯽ ﺑﯿﻤﺎران) در زنان مبتلاء به دیابت نوع دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

² دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

³ دانشیار گروه روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

⁴ گروه روان شناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

10.22034/aftj.2022.303585.1187

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی رفتار درمانی عقلانی هیجانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، بر رفتارهای خودمراقبتی (رفتارهای تغذیه‌ای، فعالیت بدنی، کنترل قند خون، مراقبت از پا و تبعیت دارویی بیماران) در افراد مبتلا به دیابت نوع دوم انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه گواه و پیگیری است. جامعه آماری پژوهش را کلیه بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم زن دارای پرونده در کلینیک پارسیان اسلام شهر در سال 1398 تشکیل دادند که از بین آن‌ها، 45 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس و هدفمند انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش (هر گروه 15 نفر) و یک گروه کنترل (15 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش درمان پذیرش و تعهد 8 جلسه 60 دقیقه‌ای و گروه رفتار درمانی عقلانی هیجانی 8 جلسه 60 دقیقه‌ای تحت آموزش قرار گرفتند و گروه کنترل در لیست انتظار ماندند. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل پرسشنامه رفتارهای خودمراقبتی دیابتی (توبرت و گلاسکو، 1994) بود که در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون مورد استفاده قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از واریانس اندازه‌های مکرر تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که هر دو مداخله به کار رفته در این پژوهش می‌توانند به‌طور معناداری رفتارهای خودمراقبتی (رفتارهای تغذیه ای، فعالیت بدنی، کنترل قند خون، مراقبت از پا و تبعیت دارویی بیماران) در بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم را بهبود بخشیدند (05/0p<)، با این تفاوت که مداخله مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد دارای تأثیر بیشتری بر رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم داشت. به علاوه درمرحله پس آزمون-پیگیری تفاوت معنی دار مشاهده نشد (05/0p<) بیانگر پایداری تغییرات مداخله است. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این پژوهش، درمان پذیرش و تعهد و رفتار درمانی عقلانی هیجانی، مداخلات موثری در افزایش رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به دیابت داشتند

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27172430.1401.3.1.2.0

عنوان مقاله [English]

A Comparison of the Effectiveness of Rational Emotive Behavior Therapy (REBT), and Acceptance and Commitment Therapy (ACT) in Improving Self-Care Behaviors (Nutritional Behaviors, Physical Activity, Blood Sugar Control, Foot Care, and Medication Adherence of Patients) in Women with Type 2 Diabetes

نویسندگان [English]

Farzaneh Abroshan ¹
shahrokh makvand hosseini ²
Nemat Sotedehasl ³
Parviz sabahi ⁴

¹ PhD student in Psychology, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran

² faculty of psychology, semnan university, semnan, Iran.

³ Associate professor ،department of Psychology، Semnan Branch، Islamic Azad، University، Semnan ،Iran

⁴ faculty of psychology, semnan university, semnan, Iran.

چکیده [English]

Aim: The present study aimed to compare the effectiveness of rational emotive behavior therapy (REBT), and acceptance and commitment therapy (ACT) in improving self-care behaviors (nutritional behaviors, physical activity, blood sugar control, foot care, and medication adherence) in people with type 2 diabetes. Methods: The study was quasi-experimental with a pretest-posttest design, two experimental groups, a control group, and the follow-up stage. The statistical population consisted of all female patients with type 2 diabetes with a record in Parsian Clinic in Eslamshahr in 2019. Among them, 45 women were selected using the convenience sampling method and were randomly assigned to two experimental groups (15 per group), and a control group (n=15). The experimental group received acceptance and commitment therapy by Hayes et al. (2004), and the rational emotive behavior therapy (REBT) by Ellis (1999) in eight 60-minute sessions, and the control group was placed on a waiting list. The research tool included the diabetes self-care behavior questionnaire (Tubert and Glasgow, 1994) that was used at three stages, pre-test, post-test, and follow-up. Data were analyzed using repeated-measures analysis of variance. Results: Both interventions could significantly improve self-care behaviors (nutritional behaviors, physical activity, blood sugar control, foot care, and medication adherence) in patients with type 2 diabetes (P<0.05), but the acceptance and commitment therapy intervention had a greater effect on self-care behaviors in patients with type 2 diabetes. Furthermore, there was not any significant difference at the posttest follow-up stage (p<0.05), indicating the stability of intervention changes. Conclusion: Based on the results, acceptance and commitment therapy, and rational emotive behavior therapy (REBT) had effective interventions in increasing self-care behaviors in patients with diabetes.

کلیدواژه‌ها [English]

Self-care
Acceptance and commitment therapy (ACT)
Rational emotive behavior therapy (REBT)
Diabetes

مراجع

افشاری، علی. (1397). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی برتاب آوری زنان در سقط‌جنین مکرر. نشریه روان پرستاری، 6 (4)، 17-11.

بهروز، بهروز.، بوالی، فاطمه.، حیدری زاده، نسرین.، و فرهادی، مهران. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر علائم روان‌شناختی، سبک‌های مقابله‌ای و کیفیت زندگی بیماران دیابتی نوع II. مجله سلامت و بهداشت، 7 (2)، 236-253.

بیگدلی، روجا.، و دهقان، فاطمه. (1398). بررسی اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر سلامت روان‌شناختی و رضایت از زندگی در مبتلایان به دیابت نوع دوم. نشریه علمی پژوهش توان‌بخشی در پرستاری، 5 (4)، 42-34.

پیرمردوند چگینی، بهمن.، زهراکار، کیانوش.، و ثنایی ذاکر، باقر. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر درمان عقلانی- هیجانی- رفتاری بر استرس زناشویی زوجین مبتلابه سرطان پستان. فصلنامه بیماری‌های پستان، 11 (4)، 28-38.

حر، مریم.، و منشئی، غلامرضا. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سلامت روان بیماران مبتلابه دیابت نوع دو در شهر اصفهان. مجله دیابت و متابولیسم، 16 (6)، 309-316.

رجبی، ساجده.، و یزد خواستی، فریبا. (1393). اثربخشی درمان گروهی پذیرش و تعهد بر اضطراب و افسردگی زنان مبتلابه بیماری ام-اس. مجله روانشناسی بالینی، 6 (1)، 29-38.

زهراکار، کیانوش. (1391). بررسی اثربخشی درمان عقلانی، هیجانی و رفتاری به شیوه گروهی در کاهش استرس بیماران مبتلابه دیابت. اولین کنفرانس ملی، روانشناسی و علوم تربیتی، تهران.

شاه بیک، سروش.، جورابچی، تقوی.، روحانی، نیکو.، محمدی، مرجان.، و امانی، امید. (1397). اثربخشی روان‌درمانی گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر ابراز گری هیجانی و رفتارهای خود مراقبتی بیماران مبتلابه دیابت نوع دو. فصلنامه سواد سلامت، 3 (4)، 35-25.

شایقیان، زینب.، آگیلار-وفایی، ماریا.، بشارت، محمد علی.، امیری، پریسا.، پروین، محمود.، و روحی گیلانی، کبری. (1392). رابطه‌ی خود مراقبتی با کنترل قند خون و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت مبتلایان به دیابت نوع دو. مجله‌ی غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران، 15(6)، 551-545.

شکوری گنجوی، لیلا محدث.، احدی، حسن.، جمهری، فرهاد.، و خلعتبری، جواد. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش بر سطح قند خون ناشتا و خودکارآمدی در زنان مبتلابه دیابت نوع II. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 10 (1)، 17-5.

موسوی، سیده سارا.، احدی، حسن.، خلعتبری، جواد.، منشئی، غلامرضا.، و کوه منایی، شاهین. (1396). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر فشار روانی، احساس تنهایی و قند خون مبتلایان به دیابت. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 26 (104)، 79-72.

میرغفاری، سیده بیتا.، رحمانی، سهیلا.، قراخانی، مریم.، و رهنمازاده، مجتبی. (1398). اثربخشی درمان تعهد مبتنی بر پذیرش بر خود مدیریتی در بیماران مبتلابه نارسایی احتقانی قلب. پنجمین کنفرانس ملی نوآوری‌های اخیر در روانشناسی، کاربردها و توانمندسازی با محوریت روان‌درمانی، تهران.

.References

Adu, M. D. Malabu, U. H. Malau-Aduli, A. E. & Malau-Aduli, B. S. (2019). Enablers and barriers to effective diabetes self-management: A multi-national investigation. PloS one, 14(6), e0217771.‏

Agdam, F. (2019). Comparison of the Effect of Narrative Therapy and Rational Emotional Behavior Therapy on Body Dysmorphic Concern and Depression in Women with Breast Surgery Experience: A Four-month Follow-up. Journal of Clinical Nursing and Midwifery, 8(2), 388-401.‏

Amsberg, S. Wijk, I. Livheim, F. Toft, E. Johansson, U. B. & Anderbro, T. (2018). Acceptance and commitment therapy (ACT) for adult type 1 diabetes management: study protocol for a randomised controlled trial. BMJ open, 8(11).‏

Bairy, S. Rao, M. R. Edla, S. R. Manthena, S. R. & Tatavarti, N. G. D. (2020). Effect of an integrated naturopathy and yoga program on long-term glycemic control in type 2 diabetes mellitus patients: A prospective cohort study. International Journal of Yoga, 13(1), 42.

Balkıs, M. & Duru, E. (2019). The protective role of rational beliefs on the relationship between irrational beliefs, emotional states of stress, depression and anxiety. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 37(1), 96-112.‏

Basu, S. & Sharma, N. (2019). Diabetes self-care in primary health facilities in India-challenges and the way forward. World Journal of Diabetes, 10(6), 341.‏

Baumeister, H. Hutter, N. & Bengel, J. (2014). Psychological and pharmacological interventions for depression in patients with diabetes mellitus: an abridged Cochrane review. Diabetic Medicine, 31(7), 773-786.‏

Bricker, J. B. Copeland, W. Mull, K. E. Zeng, E. Y. Watson, N. L. Akioka, K. J. & Heffner, J. L. (2017). Single-arm trial of the second version of an acceptance & commitment therapy smartphone application for smoking cessation. Drug and alcohol dependence, 170, 37-42.‏

Dahal, P. K. & Hosseinzadeh, H. (2020). Association of health literacy and diabetes self-management: a systematic review. Australian journal of primary health, 25(6), 526-533.

Faal, M. Vahid, T. A. Taime, Z. M. Shaban, N. & Amani, O. (2019). The Effectiveness of Accepted and Commitment Group Therapy on Psychological Flexibility and Family Communication Patterns in Women with Type 2 Diabetes. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 7(4), 41-49.‏

Gross, M. Moore, Z. E. Gardner, F. L. Wolanin, A. T. Pess, R. & Marks, D. R. (2018). An empirical examination comparing the mindfulness-acceptance-commitment approach and psychological skills training for the mental health and sport performance of female student athletes. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 16(4), 431-451.‏

Guo, Z. Liu, J. Zeng, H. He, G. Ren, X. & Guo, J. (2020). Feasibility and efficacy of nurse-led team management intervention for improving the self-management of type 2 diabetes patients in a Chinese community: a randomized controlled trial. Patient preference and adherence, 13, 1353.

Haye, K. M. (2004). Internalizing problems in students involved in bullying and victimization: Implications for intervention.‏

Huntjens, R. J. Rijkeboer, M. M. & Arntz, A. (2019). Schema therapy for Dissociative Identity Disorder (DID): rationale and study protocol. European Journal of Psychotraumatology, 10(1), 1571377.‏

Kebede, M. M. & Pischke, C. R. (2019). Popular diabetes apps and the impact of diabetes app use on self-care behaviour: a survey among the digital community of persons with diabetes on Social Media. Frontiers in Endocrinology, 10, 135.

Lindholm-Olinder, A. Fischier, J. Fries, J. Alfonsson, S. Elvingson, V. Eriksson, J. W. & Leksell, J. (2015). A randomised wait-list controlled clinical trial of the effects of acceptance and commitment therapy in patients with type 1 diabetes: a study protocol. BMC nursing, 14(1), 1-5.‏

Losada, A. Márquez-González, M. Romero-Moreno, R. Mausbach, B. T. López, J. Fernández-Fernández, V. & Nogales-González, C. (2015). Cognitive–behavioral therapy (CBT) versus acceptance and commitment therapy (ACT) for dementia family caregivers with significant depressive symptoms: Results of a randomized clinical trial. Journal of consulting and clinical psychology, 83(4), 760.‏

Mangayarkarasi, K. & Sellakumar, G. K. (2017). EFFICACY OF RATIONAL EMOTIVE THERAPY IN THE MANAGEMENT OF DEPRESSION IN HIV INFECTED WOMEN. International Journal of Education and Psychology in the Community, 7(1/2), 41.‏

Morrison, A. E. Zaccardi, F. Chatterjee, S. Brady, E. Doherty, Y. Robertson, N. & Davies, M. J. (2019). Self-Compassion, Metabolic Control and Health Status in Individuals with Type 2 Diabetes: A UK Observational Study. Experimental and Clinical Endocrinology & Diabetes.

Pakenham, K. I. (2017). Training in acceptance and commitment therapy fosters self‐care in clinical psychology trainees. Clinical Psychologist, 21(3), 186-194.‏

Pamungkas, R. A. Chamroonsawasdi, K. Vatanasomboon, P. & Charupoonphol, P. (2020). Barriers to Effective Diabetes Mellitus Self-Management (DMSM) Practice for Glycemic Uncontrolled Type 2 Diabetes Mellitus (T2DM): A Socio Cultural Context of Indonesian Communities in West Sulawesi. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 10(1), 250-261.

Rosen, G. M. & Lilienfeld, S. O. (2016). On the failure of psychology to advance self-help: Acceptance and commitment therapy (ACT) as a case example. Journal of Contemporary Psychotherapy, 46(2), 71-77.‏

Shen, Y. Wang, T. Gao, M. Wang, F. Zhu, X. Zhang, X. & Sun, X. (2020). Association of glucose control and stages of change for multiple self-management behaviors in patients with diabetes: A latent profile analysis. Patient education and counseling, 103(1), 214-219.

Stark, L. (2017). Albert Ellis, rational therapy and the media of ‘modern’emotional management. History of the Human Sciences, 30(4), 54-74.‏

Syah, M. E. (2020). Rational Emotional Behavior Therapy (REBT) to Reduce Anxiety Bullying Victims in Adolescents. Journal of Family Sciences, 5(1), 36-46.‏

Twohig, M. P. & Levin, M. E. (2017). Acceptance and commitment therapy as a treatment for anxiety and depression: A review. Psychiatric Clinics, 40(4), 751-770.‏

Wang, S. Zhou, Y. Yu, S. Ran, L. W. Liu, X. P. & Chen, Y. F. (2017). Acceptance and commitment therapy and cognitive–behavioral therapy as treatments for academic procrastination: A randomized controlled group session. Research on Social Work Practice, 27(1), 48-58.‏

Zhang, Y. Pan, X. F. Chen, J. Xia, L. Cao, A. Zhang, Y. & He, M. (2020). Combined lifestyle factors and risk of incident type 2 diabetes and prognosis among individuals with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Diabetologia, 63(1), 21-33.