مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر فاجعه‌پنداری و بهزیستی ذهنی در افراد بهبود یافته از بیماری کووید- 19

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

3 استادیار گروه علوم تربیتی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

4 استادیار گروه آمار، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر فاجعه‌پنداری و بهزیستی ذهنی در افراد بهبود یافته از بیماری کووید- 19 انجام شد. روش پژوهش: پژوهش از نوع پژوهش‌های نیمه تجربی سه گروهی (دو گروه آزمایش و یک گروه گواه)  همراه با سه مرحله (پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری سه ماهه) بود. جامعه آماری شامل کلیه بهبودیافتگان از بیماری کووید-19 که در سه ماه اول سال 1400 از بیمارستان امام رضا (ع) در مشهد، مرخص شده‌اند بود. از این جامعه 45 نفر با روش نمونه‌گیری در دسترس مبتنی بر هدف و با استفاده از ملاک‌های ورود انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه 15 نفری (آزمایش1 و آزمایش2 و گواه) جایگزین شدند. گروه آموزش (1) ده جلسه 90 دقیقه‌ای درمان مبتنی بر هیجان و گروه آموزش (2) هشت جلسه 90 دقیقه‌ای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را دریافت کردند، در حالی که گروه گواه آموزشی دریافت نکردند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه  فاجعه‌پنداری سولیوان (2009) و پرسشنامه بهزیستی ذهنی کییز و ماگیارمو (2003) بود. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه‌گیری مختلط به کمک نرم افزار spss22 انجام گردید. یافته ­ها: نتایج پژوهش نشان داد میانگین نمرات فاجعه‌پنداری و بهزیستی ذهنی در گروه‌های آزمایش نسبت به گروه گواه، در مرحله پس‌آزمون تفاوت معناداری پیدا کرد (0.001>P). این نتایج در مرحله پیگیری نیز پایدار ماند. همچنین نتایج نشان داد بین اثربخشی دو گروه درمان مبتنی بر هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد تفاوت معناداری یافت نشد. نتیجه­ گیری: می‌توان نتیجه گرفت که درمان مبتنی بر هیجان و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌تواند به عنوان روش‌های مداخله‌ای مؤثر در کاهش فاجعه‌پنداری و ارتقاء بهزیستی ذهنی در افراد بهبود یافته از بیماری کووید- 19 مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of emotion-based therapy and acceptance-based therapy on disaster perception and mental well-being in people recovering from Covid-19 disease

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Hajar Kargar 1
  • Hossein Akbari Amarghan 2
  • Hamid Nejat 3
  • Ehsan Ormoz 4
1 PhD student, Department of Educational Sciences, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Quchan Branch, Islamic Azad University, Quchan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
4 Assistant Professor of Statistics, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Aim: The aim of this study was to compare the effectiveness of emotion-based therapy and therapy based on acceptance and commitment on disaster and mental well-being in people recovering from Covid-19 disease. Methods: The research was a quasi-experimental study of three groups (two experimental groups and one control group) with three stages (pre-test, post-test and quarterly follow-up). The statistical population included all those recovered from Covid-19 disease who were discharged from Imam Reza (AS) Hospital in Mashhad in the first three months of 2021. From this population, 45 people were selected by purposive sampling method based on purpose and using the inclusion criteria and were randomly assigned to three groups of 15 people (Experiment 1, Experiment 2 and Witness). Training group (1) received ten 90-minute sessions of emotion-based therapy and training group (2) received eight 90-minute sessions of acceptance-based therapy, while the training group did not receive a training certificate. The research instruments included Sullivan (2009) Disaster Questionnaire and Keys and Magyarmo (2003) Mental Well-Being Questionnaire. Data analysis method was performed using mixed measurement analysis of variance using spss22 software. Results: The results showed that the mean scores of disaster and mental well-being in the experimental groups compared to the control group in the post-test phase was significantly different (P <0.001). These results remained stable in the follow-up phase. The results also showed that no significant difference was found between the effectiveness of the two groups of emotion-based therapy and therapy based on acceptance and commitment. Conclusion: It can be concluded that emotion-based therapy and therapy based on acceptance and commitment can be considered as effective intervention methods in reducing disaster and promoting mental well-being in people recovering from Covid-19 disease.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emotion
  • Acceptance and Commitment
  • Disaster Management
  • Mental Well-Being
  • Covid-19
اربابی، علی. (1395). بررسی اثر رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) بر کاهش اضطراب در بیماران مبتلا به سرطان. سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در علوم انسانی
استودارد، جیل ای. (1399). استعاره‌های اکت، راهنمای درمانگر برای تمرینهای تجربی و استعاره‌های درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش. ترجمه شیوا جمشیدی، تهران: ارجمند (انتشار اثر به زبان اصلی، 2014)
ثناگوی محرر، غلامرضا.، شیرازی، محمود.، محمدی، رضا.، و مقصودلو، فرشاد. (1398). اثربخشی درمان هیجان مدار بر کاهش علایم اضطراب و افسردگی بیماران مبتلا به اسکلروز. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 61: 200-190.
حسینی اردکانی، اشرف. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر هیجان بر اضطراب اجتماعی و وابستگی بین فردی زنان مراجعه کننده به خانه های سلامت. فصلنامه ایده های نوین روان‌شناسی، 4(8): 11-1.
دوستی، پیمان.، حسینی­نیا، نرگس.، قدرتی، گلناز.، و ابراهیمی، محمد احسان. (1399). مقایسۀ نشخوار ذهنی، احساس درماندگی و بزرگنمایی در سنین مختلف و رابطۀ آنها با سبک های مقابله با استرس در بازدیدکنندگان یک وب سایت سنجش وضعیت روانی طی هفتۀ اول شیوع کرونا ویروس. مجله دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 21(2): 114-105.
رضائیان، معصومه.، ابراهیمی، امرالله.، ضرغام، مهتاب. (1393). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر فاجعه‌پنداری و ناتوان کنندگی درد در زنان مبتلا به درد مزمن لگن. پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، 4(2): 62-51.
شیرعلی، اسماعیل. (1399). کرونا، ویروسی سیاسی یا اجتماعی؟. انتشارات احسان
عزت پناه، فلورا.، و لطیفی، زهره. (1389). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش، تعهد و شفقت بر فاجعه‌پنداری درد، تحمل پریشانی و رشد پس از سانحه بیماران مبتلا به سندرم فیبرومیالژیا. مجله روان شناسی سلامت، 8(4): 142 – 127.
علیزاده، حمید. (1392). تاب‌آوری  روانشناختی (بهزیستی روانی و اختلالهای رفتاری). تهران: نشر ارسباران
عبدالرشیدی، ع.ا. (1399). جهان پسا کرونا. انتشارات گویا
گلستانی بخت، طاهره (1386). ارائه الگوی بهزیستی ذهنی و شادمانی در جمعیت شهر تهران. رساله دکتری روانشناسی بالینی دانشگاه الزهرا.
گرینبرگ، لزلی (1397). مربیگری در درمان هیجان مدار، ترجمه: محمدآرش رمضانی، زینب باقری و ایمان همت یار (1397)، تهران: انتشارات روان (انتشار اثر به زبان اصلی، 2015)
محمدی، سمیه.، دهقانی، محسن.، حیدری، محمود.، صداقت، مریم.، و خطیبی، علی. (1392). بررسی شباهت‌های روانشناختی مرتبط با درد در بیماران مبتلا به دردهای مزمن عضلانی – اسکلتی و همسران آنها. مجله علوم رفتاری، 7(1): 66-57.
نظری کمال، مینا.، کمال الدینی، معصومه.، پیشنمازی، پروانه.، گلی پور، صدیقه.، و تاجیک اسماعیلی، هانیه. (1399). تاب‌آوری در بحران کرونا. نشر: آرویج ایرانیان
نصری، شیما.، کاکابرایی، کیوان.، و شریفی، محمد. (1396). اثربخشی درمان هیجان مدار بر بهزیستی ذهنی و سازگاری فردی- اجتماعی زمان مطلقه. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، 9(34): 142-129.
هومن، حیدرعلی. (1380). استنباط آماری در پژوهش رفتاری. ناشر: سمت
هیز. استیون.، و استروسال. کریک. (2004). راهنمای عملی درمان مبتنی بر پذیرش و پای بندی. ترجمه: اکرم خمسه، 1399، تهران: انتشارات ارجمند.
References
Amin, S. (2020). The psychology of coronavirus fear: Are healthcare professionals suffering from corona-phobia?. International Journal of Healthcare Management, 13(3), 249-256.
Arden, M. A., & Chilcot, J. (2020). Health psychology and the coronavirus (COVID‐19) global pandemic: A call for research. British journal of health psychology.
Bot, A., Becker, S.E., Bruijnzeel, H., Mulders, M. (2014). Creation of the Abbreviated Measures of the Pain Catastrophizing Scale and the Short Health Anxiety Inventory: The PCS-4 and SHAI-5. Journal of Musculoskeletal Pain. 22(2).
Hayes SC, Strosahl KD. A practical guide to acceptance and commitment therapy. [New York]: Springer Press;2010.
Hayes, S. C.; Luoma, J. B.; Bond, F. W.; Masuda, A. & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: model, processes and outcomes. Behavior Research Therapy, 44(1): 1-25.
Hazelden, Betty. (2019). Acceptance and Commitment Therapy. BY: Hazelden Betty Ford Foundation, https://www.hazeldenbettyford.org/articles/acceptance-commitment-therapy
Meyers, L., Gamst, G., Guarino, J. (2016). Applied multivariate research: Design and Interpretation. Third edition. London: Sage publication
Sullivan MJ, Thorn B, Haythornthwaite JA, Keefe F, Martin M, Bradley L.A , Lefebvre J.C. Theoretical perspectives on the relation between catastrophizing and pain. Clin J Pain 2001; 17:52-64.27
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics (4th ed.). boston: allyn & bacon
Troy AS, Mauss IB. (2011). Resilience in the face of stress: emotion regulation as a protective factor. Ch 2. In Southwick SM, Litz BT, Charney D & Friedman MJ. Resilience and Mental Health: Challenges Across the Lifespan. Cambridge University Press. 30-44.
Ziadni, M. S., Sturgeon, J. A., & Darnall, B. D. (2018). The relationship between negative metacognitive thoughts, pain catastrophizing and adjustment to chronic pain. European Journal of Pain, 22(4), 756-762.‏