اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و شادکامی مردان مصرف‌کننده مت‌آمفتامین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی عمومی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

2 استادیار، گروه روانشناسی ، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

چکیده

هدف: پژوهش با هدف بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و شادکامی مصرف­کنندگان مت­آمفتامین انجام شد. روش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون همراه با گروه گواه و پیگیری یک­ماهه بود؛ جامعه آماری پژوهش شامل همه مردان متأهل مصرف­کننده مت­آمفتامین مراجعه‌کننده به مراکز درمانی دولتی و خصوصی (شامل مراکز سرپایی و مراکز اقامتی) شهر کرمانشاه در سال 1397 بود که از بین آن‌ها 30 مرد به روش نمونه­گیری در دسترس به­عنوان نمونه پژوهش انتخاب و به­صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) جایگزین شدند. هر دو گروه با پرسشنامه­های راهبردهای تنظیم شناختی هیجانی گارنفسکی و همکاران (2001) و شادکامی آرگایل و لو (1990) مورد ارزیابی قرار گرفتند؛ سپس گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 120 دقیقه‌ای تحت مداخله شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی کابات - زین (2004) قرار گرفتند. داده‌های به دست آمده با استفاده از تحلیل واریانس اندازه‌های مکرر تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها: نتایج حاکی از تأثیر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه‌های راهبردهای تنظیم شناختی هیجانی خود سرزنشگری (76/25 F=، 001/0 < p)، دیگر سرزنشگری  (76/22F=  ، 001/0 < p)، نشخوار ذهنی (76/21F= 001/0 < p)، تمرکز مجدد مثبت (71/29 =F 001/0 < p)، تمرکز مجدد برنامه­ریزی (59/27F=  و001/0 < p)، ارزیابی مجدد مثبت (51/26F= ،001/0 < p)، کم اهمیت شماری (91/21F=  ، 001/0 < p)،  پذیرش (63/20F=  ، 001/0< p)،  فاجعه­نمایی (23/29 F= ،001/0 < p)، و متغیر شادکامی (29/86F= ، 001/0 < p) و  پایداری این تأثیر در مرحله پیگیری بود. نتیجه‌گیری: پیشنهاد می­شود تا روان­شناسان و روان­درمانگران ضمن استفاده از نتایج این پژوهش در جهت افزایش راهبردهای شناختی هیجانی سازگارانه و شادکامی و همچنین کاهش راهبردهای شناختی هیجانی ناسازگارانه سوءمصرف­کنندگان مواد مخدر؛ با استفاده از رویکردهای  مؤثر   و فراهم آوردن زمینه‌های سلامت  در سیستم خانواده از پیامدهای منفی  اعتیاد بر خانواده جلوگیری  نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy in Improving Happiness and Cognitive Emotion Regulation Strategies in Male Methamphetamine Users

نویسندگان [English]

  • Zeynab Houseini 1
  • Vahid Ahmadi 2
  • Shahram Mami 2
1 PhD Student of Psychology, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran
2 Assistant Professor of Psychology, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran
چکیده [English]

Aim: The present study aimed to evaluate the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy in improving happiness and cognitive emotion regulation strategies in methamphetamine users. Methods: The research design was quasi-experimental with a pretest-posttest design with a control group and a one-month follow-up. The statistical population consisted of all married male methamphetamine users who visited public and private medical centers (including outpatient centers and residential centers) in Kermanshah in 2018. Among whom, we selected 30 men as research samples by a convenience sampling method and randomly assigned them to experimental (n=15) and control (n=15) groups. We evaluated both groups by the emotional cognitive regulation strategy questionnaire by Garnefski et al. (2001) and the happiness inventory by Argyle and Lu (1990). The experimental group then underwent eight 120-minute sessions of mindfulness-based cognitive therapy intervention by Kabat-Zinn (2004). We analyzed data using the repeated measures analysis of variance (ANOVA). Results: The results indicated the effect of mindfulness-based cognitive therapy on components of cognitive-emotional regulation strategies, namely self-blame (p < 0.001, F=25.76), blaming others (p < 0.001, F=22.76), rumination (p < 0.001, F=21.76), positive refocusing (p < 0.001, F=29.71), planning refocusing (p < 0.001, F=27.59), positive reappraisal (p < 0.001, F=26.51), underestimation (p < 0.001, F=21.91), acceptance (p < 0.001, F=20.63), Catastrophizing (p < 0.001, F=29.23), and happiness (p < 0.001, F=86.29), and the stability of the effect was in the follow-up phase. Conclusion: According to the results, we suggest psychologists and psychotherapists use the results of the present study to increase adaptive-cognitive emotional strategies and happiness and reduce maladaptive emotional cognitive strategies in drug abusers and prevent negative consequences of addiction on the family by using effective approaches and providing health conditions in the family system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mindfulness-based cognitive therapy
  • Cognitive emotion regulation strategies
  • Happiness
  • Methamphetamine
ابراهیمی، شیوا.، جعفری، فرشاد.، و رنجبر سودجانی.، یوسف. (1397). رابطه بین ذهن آگاهی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجانی دانشجویان. ماهنامه رویش روان‌شناسی، ۷ (۵): ۱۳-۳۰
اسماعیلی، سمیرا.، طباطبایی، موسی.، و افروز، غلام. علی. (1395). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم شناختی هیجان و کنترل توجه در افراد معتاد. مجله پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، ۶ (۳): ۱۴۳-۱۳۳
ایرانشهری، بهرام. (۱۳۹۵). اثربخشی درمان ذهن آگاهی در کنترل وسوسه، افسردگی و اضطراب معتادان تحت درمان، دومین کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین علوم و فنّاوری، قم، ایران
آقا یوسفی، علی. رضا.، اورکی، محمد.، زارع، مریم؛ و ایمانی، سعید. (1392). ذهن آگاهی و اعتیاد: اثربخشی ذهن آگاهی بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در سوءمصرف کنندگان مواد. فصلنامه اندیشه و رفتار، 7(27): 27-17
بشرپور، سجاد؛ و احمدی، شیرین. (1398). نقش خود نهان‌سازی و آلکسیتایمیا در پیش‌بینی مقاومت در برابر تغییر در افراد مصرف‌کننده مواد مخدر. مجله علوم مراقبتی نظامی، ۵ (۴): 320-312
جلوداری، سمیرا.، سوداگر، شیدا.، و بهرامی هیدجی، مریم. (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و تنظیم شناختی هیجان در زنان دچار سرطان پستان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 13 (4 پیاپی52): 548-527
جنگی، پریا.، رامک، ناهید.، و سنگانی، علی. رضا. (1397). مقایسه میزان رفتارهای خود تخریب‌گرانه، باورهای غیرمنطقی و تحمل پریشانی هیجانی در دو گروه مردان در حال بهبودی مواد افیونی و محرک. مجله پزشکی قانونی ایران، 25(1): 22-17
حبیبی کلیبر، رامین.، فرید، ابوالفضل؛ و عبدالملکی، سالار. (۱۳۹۳). بررسی رابطه تنظیم هیجانی با گرایش به اعتیاد در شهروندان، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، ایران
حیدری، ماندانا.، و دهقانی زاده، جلال. (1396). تأثیر یک دوره تمرین هوازی منتخب بر خودکارآمدی، شادکامی و ذهن آگاهی معتادان. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 11(44): 41-23
رجبی، سوران.، دهقانی، یحیی.، ریاحی، فروغ.، و الهیاری، فرزاد. (1394). اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر کیفیت زندگی بر شادکامی، رضایت از زندگی و تنظیم خلق معتادان مرد شهر اهواز. مجله علمی پزشکی جندی شاپور، 14(5): 503-494
زمستانی، مهدی.، بابامیری، محمد.، و سپیانی، علی. رضا. (1395). اثربخشی مداخله پیشگیری از عود مبتنی بر ذهن آگاهی بر سوءمصرف مواد و شدت علائم افسردگی و اضطراب هم‌آیند در معتادان مرکز اجتماع درمان مدار. فصلنامه اعتیاد پژوهی، ۱۰ (۳۹)، 194-179.
زند، امین، ش، جمال، شمس.، شاکری، نزهت.، و چترزرین، فریبا. (1396). رابطه بین احساس شادکامی و عود سوءمصرف مواد. مجله پژوهش در پزشکی، ۴۱ (۱): 36-31
سلیمی کیا، شمسیه.، و خان‌پور، فرزانه. (1397). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر عقاید وسوسه‌انگیز و باورهای مرتبط با مواد در افراد مبتلا به اعتیاد تحت درمان با متادون. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 12(48): 168-157
شعبانی، حسن.، میرزاییان، بهرام.، و سنگانی، علی. رضا. (1396). مدل یابی روابط ساختاری طرح‌واره، سبک‌های دلبستگی با آمادگی به اعتیاد با واسطه‌گری راهبردهای مقابله‌ای استرس، تنظیم شناختی هیجان و احساس تنهایی در معتادان در حال ترک اعتیاد به مواد مخدر. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 11(43): 194-177
صداقت زاده آرش.، ایمانی، سعید.، و شکری، امید. (1397). مقایسه اثربخشی گروه درمانی شناختی– رفتاری و ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت بر کاهش ولع مصرف در معتادان افیونی. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 12(49): 268-243
عباسی، رضوانه.، و خادملو، محمد. (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی برطرحوارة نقص/ شرم، نشخوار ذهنی و انزوای اجتماعی زنان کمال‌گرا. فصلنامه مطالعات روان‌شناختی، 14(1): 146-127
عارف‌پور، امیرمحمد.، شجاعی، فرشته سادات.، حاتمی، محمد.، و مهدوی، هدی. (1398). پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس تنظیم شناختی هیجان و احساس گناه در زنان دچار سرطان پستان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 13 (4 پیاپی2): 509-526
علی پور، احمد.، و نوربالا، احمد. علی. (1378). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد. مجله اندیشه و رفتار، 5(1 و2):  65-55
فرنام، علی.، و محمودزهی، شهنواز. (1398). رابطه هیجان‌های منفی با وسوسه و احتمال مصرف افراد وابسته به مواد دارای بازگشت: نقش واسطه‌ای حمایت اجتماعی. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 9(33)، 18-1
فرهادی، مریم؛ و پسندیده، محمد. مهدی. (1396). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش استرس، اضطراب و افسردگی و افزایش خودکارآمدی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس. دو فصلنامه روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 15(2): 15-7
فضیلت پور، مسعود.، انجم شعاع، محمد. رئوف.، و صفاری، محمد. رضا. (1396). بیش فعالی/کمبود توجه و اعتیاد به مواد مخدر: نقش میانجی ذهن آگاهی. مجله مطالعات روان‌شناختی، 13(1): 118-101
قبادی زاده، شبروز.، یوسفی ، ناصر.، و قادری، فرزاد. (1397). بررسی نقش طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، سبک‌های مقابله‌ای و راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان در پیش‌بینی گرایش به اعتیاد دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی مدرسه، 7(4): 142-121
قربانی مقدم، پریسا.، تیموری، سعید.، و یزدان پناه، فرشته. (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر افکار غیرمنطقی، کیفیت خواب و وسوسه مصرف در افراد با اختلال مصرف مواد. فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، 5(20): 132-119
کاظم‌زاده، رضا.، زردی گیگلو، بهزاد.، و نجفی پور تابستانی، علی. (۱۳۹۴). بررسی رابطه بین هوش هیجانی، شادکامی و اهمال‌کاری در بین افراد عادی و معتاد، چهارمین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم اجتماعی، تهران، ایران
کاظمی، حمید.، شجاعی، فرزانه؛ و سلطانی زاده، محمد. (1397). اثربخشی مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر انعطاف‌پذیری روان‌شناختی، تحمل پریشانی و تجربه مجدد ضربه در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه. مجله علوم مراقبتی نظامی، ۴ (۴): 248-236
کاظمیان، سمیه. (1393). اثربخشی روش درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر میزان سلامت عمومی معتادان خود درمانجو. مجله پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 4(1): 192-181
کمالی ایگلی، سمیه.، و ابوالمعالی  الحسینی، خدیجه. (1395). پیش‌بینی راهبردهای مثبت و منفی تنظیم شناختی هیجان بر اساس فرایندهای ارتباطی خانواده و ابعاد کمال‌گرایی. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 10(3): 310-291
متقی قمصری، عطیه.، و رستمی، رضا. (1398). اعتیاد والدین، مشکلات فرزندپروری و آسیب‌شناسی روانی در فرزندان، رویش روان‌شناسی،8(6):  18-10
مقتدر، لیلا. (1395). بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن  آگاهی بر کاهش نشخوار فکری، نگرش ناکارآمد و افکار خودآیند منفی در افراد مبتلا به اضطراب فراگیر. مجله پزشکی ارومیه، 27(9)، 835-825.
منجّم، عارفه.، و آقایوسفی، علی. رضا. (1394). اثربخشی روان‌درمانی گروهی تحلیل رفتار متقابل بر عقاید وسوسه‌انگیز و سبک‌های دلبستگی و نظم‌جویی شناختی در معتادین در حال ترک.  فصلنامه اعتیاد پژوهی، ۹ (۳۴): 123-144
منچری، حمیده.، شریفی نیستانک، ناهید دخت.، سید فاطمی، نعیمه.، حیدری، محمد.، قدوسی، منصوره. (1392). مشکلات روانی- اجتماعی در خانواده‌های معتادین ، مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ایران (نشریه پرستاری ایران)،83(26): 56-48
میرشاه جعفری، ابراهیم.، عابدی، محمد. رضا.، و لیاقت دار، محمد. جواد. (1383). بررسی میزان شادکامی و عوامل وابسته به آن در دانشجویان دانشگاه‌های شهر اصفهان. (گزارش طرح پژوهشی)، دانشگاه اصفهان، اصفهان
ورعی، پیام.، پورداد، سبا.، افشاری، سارا.، و میرشمسی، زهرا. (1398). پیش‌بینی افکار خودکشی در سالمندان بر اساس سپاسگزاری و خود شفقت ورزی. مجله سالمندشناسی، 3(4): 19-11
یوسفی لویه، محمد.، صالحی، محمد.، نفیسی، غلام. رضا.، و رئیسی، زهرا. (1389). تأثیر آموزش شادکامی به شیوه‌ی شناختی-رفتاری فوردایس بر سلامت عمومی و هوش هیجانی دانشجویان. مجله تحقیقات روان‌شناختی، 2(8): 74-62
متقی، قمصری عطیه.، رستمی، رضا. (1398). اعتیاد والدین، مشکلات فرزندپروری و آسیب‌شناسی روانی در فرزندان، رویش روان‌شناسی،8(6): 18-10.
References
Chou, H., & Wang, S. S. (2016). The effects of happiness types and happiness congruity on game app advertising and environments. Electronic Commerce Research and Applications, 20, 1-14.
Crane, R. (2017). Mindfulness-based cognitive therapy: Distinctive features. Routledge.‏
Davis, J. P., Berry, D., Dumas, T. M., Ritter, E., Smith, D. C., Menard, Ch., & Robertsg, B. W. (2018). Substance use outcomes for mindfulness based relapse prevention are partially mediated by reductions in stress: Results from a randomized trial. Journal of Substance Abuse Treatment, 91, 37- 48.
Etkin, A., Büchel, C., & Gross, J. J. (2015). The neural bases of emotion regulation. Nature Reviews Neuroscience, 16(11), 693.
Furnham, A., & Chenge, H. (1999). Personality as predictor of mental health and happiness in the east & west. Journal of Personality andindividual differences, 27(3), 395 - 403.
Gao, J., Fan, J., Wai Yan Wu, B., Zhang, Z., Chang, C., Hung, Y-S., Fung, P. C.W., & Sik, H. (2016). Entrainment of chaotic activities in brain and heart during MBSR. Mindfulness Training.  Neuroscience Letters, 61(6), 218-223.
Garnefski N, Kraaij V & Spinhoven P. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and emotional problems. Personality and Individual differences, 30, 1311–1327
Garnefski, N. Legerstee, J., Kraaij, V., Van Den Kommer, T., Teerds, J. A. N. (2002). Cognitive coping strategies and symptoms of depression and anxiety. A comparison between adolescents and adults. Journal ofAdolescence, 25(6), 603˚ 611. DOI: 10.1006/jado.2002.0507
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire- development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41, 1045-1053.
Gotink, R.A., Chu, P., Busschbach, J.J., Benson, H., Fricchione, G.L., & Hunink, M.G. (2015). Standardised mindfulness-based interventions in healthcare: an overview of systematic reviews and meta-analyses of RCTs. Journal Published by the Public Library of Science, 10(4), e0124344.
Gratz, K. L., Dixon-Gordon, K. L., & Whalen, D. (2016). Dark side of the mood or sweet emotion? Toward a more nuanced understanding of emotional lability. Journal of Research in Personality, 21(2), 154-166.
Heppner, W. L., Spears, C. A., Correa-Fernández, V., Castro, Y., Li, Y., Guo, B. & Wetter, D. W. (2016). Dispositional mindfulness predicts enhanced smoking cessation and smoking lapse recovery. Annals of Behavioral Medicine, 50(3), 337–347.
Hills, p. & Argyle, M. (2001). Happiness, introversionextroversion and happy factors. Journal of Personality and individual differences, 30, 595- 608.
Kabat- Zinn, J. (2004). Full catastrophe living: The program of the Stress Reduction clinic at the university of Massachuset medical center. New York: Dell publishing.
Kim, J., & Jang, S. (2016), "Determinants of authentic experiences: An extended Gilmore and Pine model for ethnic restaurants", International Journal of Contemporary Hospitality Management, 28(10), 2247-2266.
Lane, T. (2017). How does happiness relate to economic behaviour? A review of the literature. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 68, 62-78.
Li, W., Howard, M. O., Garland, E. L., McGovern, P., & Lazar, M. (2017). Mindfulness treatment for substance misuse: A systematic review and meta-analysis. Journal of Substance Abuse Treatment, 75, 62-96.
Morie, K.P., Yip, S.W., Nich, C., Hunkele, K., Carroll, K, M., & Potenza, M.N. (2016). Alexithymia and Addiction: A Review and Preliminary Data Suggesting Neurobiological Links to Reward/Loss Processing. Curr Addict Rep, 3(2), 239-48.
Pierro, R. D., Benzi, I. M. A. & Madeddu, F. (2019). Difficulties in emotion regulation among inpatients with substance use disorders: The mediating effect of mature defenses mechanisns.Clinical neuropsychiatry, 12(4), 83- 89.
Pierro, R., Costantini, G., Benzi, I. M. A., Madeddu, F., & Preti, E. (2019). Grandiose and entitled, but still fragile: A network analysis of pathological narcissistic traits. Personality and Individual Differences, 140, 15–20.
Raj, S., Sachdeva, S. A., Jha, R., Sharad, S., Singh, T., Arya, Y. K., & Verma, S. K. (2019). Effectiveness of mindfulness based cognitive behavior therapy on life satisfaction, and life orientation of adolescents with depression and suicidal ideation. Asian journal of psychiatry, 39, 58-62.‏
Sadock, B. &   Sadock. V. A. (2016). Synapses of psychiatry. Philadelphia: Lippincott the William and Willkins.
Schellhas, L., Ostafin, B. D., Palfai, T. P. & de Jong, P. J. (2016). How to think about your drink: Action identification and the relation between mindfulness and dyscontrolled drinking. Addictive Behaviors, 56, 51–56, doi: 10.1016/j.addbeh.2016.01.007.
Shonin, E., Gordon, W. V., & Griffiths, M. D. (2014). Mindfulness as a Treatment for Behavioural Addiction. J Addict Research & Therapy, 5(1), e122.
Steiner, H., & Van Waes, V. (2013). Addiction-related gene regulation: Risks of exposure to cognitive enhancers vs. other psychostimulants. Journal ofProgress in Neurobiology, 100, 60–80.
Wen, L. (2016). Mindfulness-oriented recovery enhancement for video game addiction in us emerging adults (Doctoral dissertation), The University of Chapel Hil, Chapel Hill, USA.
Wu, L. (2015). Emotion regulation in heavy smokers: experiential, expressive andphysiological consequences of cognitive reappraisal. Frontiers of psychology, Published online 2015 Oct 13. DOI: 10.3389/fpsyg.2015.01555.
Yang, K, S., Sandman, C.F., & Craske, M. G. (2019). Positive and Negative Emotion Regulation in Adolescence: Links to Anxiety and Depression. Brain Sciences, 9(4), 76-87