اثربخشی آموزش معنادرمانی بر بهزیستی روانشناختی، مهارتهای ارتباطی و استرس والدگری مادران کودکان کم‌توان ذهنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استاد گروه روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار گروه روانشناسی و مشاوره، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

هدف: مقاله حاضر با هدف اثربخشی آموزش معنادرمانی بر بهزیستی روانشناختی، مهارتهای ارتباطی و استرس والدگری مادران کودکان کم‌توان ذهنی انجام شد.  روش پژوهش: از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه است. جامعه آماری، کلیه مادرانِ دانش آموزانِ کم توان ذهنی مدارس استثنایی شهر ارومیه در سالتحصیلی400-1399 بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس40 نفر به عنوان نمونه جهت اجرای پژوهش انتخاب شدند و به صورت دو گروه آزمایش(20 نفر) وگواه(20 نفر) گمارده شدند. جهت سنجش بهزیستی روانشناختی از پرسشنامه ریف (1989)، جهت سنجش مهارتهای ارتباطی از پرسشنامه ماتسون (1983) و جهت سنجش استرس والدگری مادران از پرسشنامه آبیدین (1983) استفاده شد. قبل از اجرای مداخله از هر دو گروه پیش‌آزمون بهزیستی روانشناختی، مهارتهای ارتباطی و استرس والدگری مادران به عمل آمد. گروه آزمایش معنادرمانی فراهینی(1397) را از طریق پکیج آموزشی در 10 جلسه دریافت کرد و گروه گواه هیچگونه مداخله آموزشی دریافت نکرد. پس از اجرای مداخله در مرحله پس‌آزمون، هر دو گروه مجدا ابزارهای مرحله پیش‌آزمون را پاسخ دادند. یافته‌ها: داده‌ها با استفاده از آزمون کواریانس تک‌راهه و کواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد: آموزش معنادرمانی در افزایش بهزیستی روانشناختی و چهار خرده‌مقیاس آن و مهارت‌های ارتباطی و همچنین کاهش استرس ‌والدگری و خرده‌مقیاس-های آن اثربخش بوده است (05/0> p). نتیجه‌گیری: با توجه به اثربخشی معنادرمانی در پژوهش حاضر؛ پیشنهاد می‌شود مدیریت مدارس استثنایی به برقراری ارتباط بین مسئولین مدرسه با مادرانِ‌ دارای کودکِ کم‌توان‌ذهنی از طریق جلسات آموزشی و مشاوره‌ای در بهبود وضعیت بهزیستی‌روانشناختی، مهارت‌های ارتباطی و کاهش استرس والدگری اینگونه مادران اهتمام ورزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Logo Therapy on the Psychological Well-being, Communication Skill and Maternal Parenting Stress of Mothers of Children with Intellectual Disability

نویسندگان [English]

  • Masomeh Sarhangi 1
  • Seyed Davoud Hosseini Nasab 2
  • Amir PanahAli 3
1 Ph.D candidate of Educational Psychology, Department of Psychology, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Professor, Department of Psychology, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
3 Assistant Professor, Department of Psychology and Counseling, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Aim: The present article was done with the aim to investigate the effectiveness of the logo therapy on the psychological well-being, communication skills and maternal parenting stress of mothers of Children with Intellectual Disability. Method: The research method was quasi-experimental method with a pretest and posttest design plus control group. The statistical society of the study consisted of all the mothers of Children with Intellectual Disability in exceptional schools of Urmia city during 2021-2022; among them 30 students were selected in available sampling method as the sample case and categorized in experimental group (20 mothers) and control group (20 mothers). Data collection tools included Riff (1989) psychological well-being questionnaire, Matson (1983) scale to evaluate mothers` communication skills and Abidin (1983) maternal parenting stress. Prior to the study, pre-test of psychological well-being, communication skills and maternal parenting stress was implemented in both groups. The experimental group received Farahini’s (2019) logo therapy through the training package in 10 sessions, but the control group did not receive any training therapy. After the training course in the post-test stage, both of the groups answered to the same questionnaire of pre-test stage. Results: The research data was analyzed with one way and Multivariate Covariance Analysis. The results revealed that the logo therapy had a positive effect on the increase of psychological well-being and its four subscales, communication skills and maternal parenting stress and its` subscales (P=<0.05). Conclusion: According to the effectiveness of the Logo therapy in the present research, it was suggested to the principles of exceptional schools to establish relations among school officials and mothers with intellectually disabled children, through training and counseling sessions to improve these mothers` psychological well-being and communication skills and also, to reduce their parenting stress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Well-being
  • Communication Skills
  • Maternal Parenting Stress
  • the Logo Therapy
  • Children with Intellectual Disability
افروز، غلامعلی. (1392). روانشناسی و توانبخشی کودکان آهسته گام. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
امانی، احمد.، احمدی، سرور و حمیدی، امید. (1397). اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی، بر عزت نفس و بهزیستی روانشناختی دانشجویان دختر دارای نشانگان ضربه عشق. پژوهش­نامه روانشناسی مثبت، 4 (3)، 86-71.
ایزدیار، علی.، محمدپور، هادی و پناهی شهری، محمود. (1393). مقایسه اختلالات رفتاری مادران کودکان عقب مانده آموزش­پذیر ذهنی با مادران کودکان عادی در شهرستان گناباد. زن و مطالعات خانواده، 6 (21)،  54-27.
باقیان زارچی، محمدحسن. (1389). بررسی تاثیر مشاوره گروهی به شیوه تلفیقی شناختی، وجودی و مذهبی بر بهبود مهارت‌های مقابله با استرس و کاهش علائم آن در مادران دارای فرزند معلول تحت پوشش اداره بهزیستی شهرستان یزد. پایان­نامه برای دریافت کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
بصیرت­نیا، محمد­صادق.، حسینی­زاده­هرات، سید­عبدالمجید و وجیهه خزیمه.(1399). بررسی مقایسه­ای تاثیرگذاری معنویت­درمانی در روانشناسی غربی و معنویت­درمانی در علوم­قرآنی بر اضطراب و استرس در مادران کودکان استثنائی. کنفرانس بین المللی مدیریت، علوم انسانی و رفتاری در ایران و جهان اسلام،کرج.
بیابانی، نرجس. (1397). بلاتکلیفی و استرس والدگری در مادران دارای فرزند کم‌توان ذهنی و مادران دارای فرزند عادی. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات زنان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
پنجه علی، فاطمه. (1399). اثربخشی موسیقی درمانی بر حافظه فعال شنیداری، کنترل هیجانی وانتقال توجه کودکان کم‌توان ذهنی سطح شدید(تربیت پذیر). پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی، موسسه آموزش عالی امام جواد (ع).
تمنایی­فر، محمدرضا و قیاسی، الهام. (1397). مقایسه بهزیستی روانشناختی مادران دارای فرزندان کم‌توان ذهنی و مادران دارای فرزندان عادی. پیشرفت­های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش سال اول تیر 1397، شماره یک، 25-18.
حسنی، اکرم.، علیزاده، حمید.، غباری بناب، باقر.، پزشک، شهلا و کاظمی، فرنگیس. (1399). تدوین برنامه آموزش گروهی ارتقاء معنویت و بررسی پیامدهای روانشناختی آن برای مادران کودکان با ناتوانی هوشی. مجله علمی روانشناختی، 19(88)، صص: 473-463.
داودی، فاطمه.، سیدمحمدی، سیدحمیدرضا.، منجزی علی صالح، مهناز و نواسری، هیام. (1393). بررسی اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی بر شادکامی مادران دارای فرزند کم‌توان ذهنی شهر اهواز. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، 9-1.
دستخوش، صدیقه.، و حافظی، فریبا. (1395). مقایسه بهزیستی روانشناختی و امید به زندگی مادران دارای کودکان کم‌توان ذهنی با مادران دارای کودکان عادیشهر اهواز. دومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای کاربردی در علوم تربیتی و مطالعات رفتاری و آسیب­های اجتماعی ایران، تهران، 11-1.
رحیمی پردنجانی، سعید.، غباری بناب، باقر.، افروز، غلامعلی و فرامرزی، سالار. (1396). اثربخشی آموزش بازی درمانگری بومی شده بر تنیدگی مادران کودکان پیش‌دبستانی دچار کاستی توجه/فزون‌کنشی: مطالعه مقدماتی. فصلنامه روانشناسی کاربردی، سال 11، شماره 1 (41)، 27-45.
سفیدی، فاطمه و فرزاد، ولی­اله. (1388). اعتباریابی ابزار بهزیستی روانشناختی ریف در بین دانشجویان علوم پزشکی دانشگاه قزوین. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 16(1)، 71-65.
سلیمانی، اسماعیل و حبیبی، یعقوب. (1393). ارتباط تنظیم هیجان و تاب آوری با بهزیستی روان شناختی در دانش آموزان. ارومیه: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ارومیه.
شارف، ریچارد اس. (1381). نظریه روان درمانی و مشاوره. تهران: رسا، چاپ دوم.
طالبی، مهناز.، نادری، فرح.، بختیارپور، سعید و صفرزاده، سحر. (1399). تاثیر آموزش بهزیستی روانشناختی بر تحمل آشفتگی، سرگردانی ذهنی و افسردگی مادران کودکان کم­توان ذهنی. نشریه آموزش پرستاری، 9 (2)، 36-27.
فدایی، زهرا.، دهقانی، محسن.، طهماسبیان، کارینه و فرهادی، فاطمه. (1389). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی فرم کوتاه- شاخص استرس فرزند پروری (PSI-SF) مادران کودکان عادی 12-7 سال. تحقیقات علوم رفتاری، 8 (16)، 91-81.
فراهینی، ندا. (1397). تدوین برنامه معنا درمانی برپایه ی ارزشهای اسلامی – ایرانی وارزیابی اثربخشی آن بر نشاط معنوی و رضامندی زوجیت دروالدین کودکان استثنایی. رساله دکتری دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
فرامرزی، سالار و باولی، فاطمه. (1395). بررسی اثربخشی معنادرمانی گروهی جهت ارتقاء بهزیستی روانشناختی مادران دارای فرزندان دارای کم‌توانی ذهنی. فصلنامه بین­المللی ناتوانایی­های رشدی، 63(1)، 51-45.
فرامرزی، سالار.، کرمی­منش، ولی­الله و محمودی، مرتضی. (1392). فراتحلیل اثربخشی مداخلات روانشناختی بر سلامت روانی خانواده کودکان با نقص ذهنی (1390 - 1391). مطالعات روان­شناسی بالینی، شماره 13، 106-89.
فرانکل، ویکتور.(1390). انسان در جستجوی معنا. ترجمه: گنجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فلاح، فریبا. (1391). بررسی تاثیر محرکهای شنیداری (ریتمیک - ملودیک) بر روی پردازش اطلاعات دیداری شنیداری کودکان عقب مانده ذهنی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده علوم توان بخشی.
قاسمی، حمید و صائبیان، فاطمه. (1396). مقایسه وضعیت خودبرندسازی و مهارت‌های ارتباطی دانشجویان رشته تربیت بدنی با سایر رشته­ها. پژوهش­های کاربردی در مدیریت ورزشی دوره ششم، 23 (3)، 52-44.
کاوه، منیژه. (1388). تدوین برنامه افزایش تا آوری در برابر استرس و تـاثیر آمـوزش آن بـر مولفـه‌های کیفیت زندگی والدین دارای کودک کم‌توان ذهنی خفیف. پایان نامه دکتری در رشـته روان شناسـی استثنایی، دانشـکده روان شناسـی و علـوم تربیتـی عالمه طباطبایی.
کشمیرشکن، مهدیه و مجدیان، نگین. (1400). بررسی مقایسه ای بهزیستی روانشناختی و نشخوار فکری در مادران کودکان با اختلال یادگیری خاص و عادی. نهمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، 9-1.
منجمی زاده، اصغر. (1391). بررسی رابطفه بین مهارت‌های ارتباطی بین فردی و میزان پذیرش اجتماعی دانشجویان دانشگاه پیام نور خوراسگان. پایان نامه کارشناسی، گروه علوم اجتماعی.
میهن­دوست، سودا.، رادور، مولود و سلیمانی، مهران. (1399). تأثیرمعنادرمانی بر ارتقاء روابط مادر و فرزند در بین مادران دارای فرزندان اوتیسمی. مطالعات اروپایی برای علوم پزشکی و داروشناسی، 25، 6651-6642.
میلانی­فر، بهروز. (1396). روانشناسی کودکان  نوجوانان استثنایی. تهران: فرهنگ.
نصرت­پور، زینب. (1399). اثر بخشی معنادرمانی بر استرس، سرسختی روانشناختی و انعطاف پذیری شناختی مادران دارای کودکان بیش فعال. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
هارجی، اوم.، ساندرز، کریستین و دیکسون، دیوید. (1386). مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان فردی. تهران، نشر رشد.
References
Abidin, R. (1995). Parenting stress index: short form. Lutz، FL: Psychological Assessment Resources: Inc.
Abidin, R. (1990). Introduction to the special issue; the stresses of parenting. Journal of chinical child psychology; 19; 298- 301.
Abidin, R. R. (1983). Parenting Stress Index: Manual, Administration Booklet, and Research Update. Charlottesville, VA: Pediatric Psychology Press.
Alhuzimi, T. (2021). Stress and emotional wellbeing of parents due to change in routine for children with autism spectrum disorder at home during COVID_19 pandemic in Saudi Arabia. Research in Developmental Disabilities, 108.
Ambikile, J.S. & Outwater, A. (2012). RESEARCH Open Access Challenges of caring for children with mental disorders: Experiences and views of caregivers attending the outpatient clinic at Muhimbili National Hospital, Dar es Salaam – Tanzania. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 6(16), 1-11.
Dardas, L.A, Ahmad, M.M. (2014). Psychometric properties of the parenting stress index with parents of children with autistic disorder. Journal of intellectual disability research, 58(6), 560-571.
Karademas, E, C. (2007). Positive and negative aspects of well-being. Common and specific predictors. In Personality and Individual Differences. 43 (2), pp. 277 –287. DOI: 10.1016/j.paid.2006.11.031.
Kim, Ch. & Choi, H. (2020). The efficacy of group logotherapy on community‐dwelling older adults with depressive symptoms: A mixed methods study. Perspectives in Psychiatric Care, 1-9.
Langley, E., Totsika, V., Hastings, R.P. & Bailey, T. (2021). Family Relationships and Their Associations with Perceptions of Family Functioning in Mothers of Children with Intellectual Disability. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 126 (3), 187-202.
Matson, J. (1983). Development of a rating scale to measure social skills in children: The matson evaluation of social skills with youngsters (MESSY). Behaviour Research and Therapy, 21(4), 335-340.
Navas, P., Tamor, A.M., Crespo, M., Wolowiec, Z. &Verdugo, M.A. (2021). Supports for peoplewith intellectuall and developmental disabilities during the COVID-19 pandemic from their own perspective. Research in Developmental Disabilities, 108.
Ritchotte, J.A; & Zayhlawan, H.Y. (2019). Coaching parents to use higher level questioning with their twice. Exceptional Children Gifted child Quarterly, 63(2), 86-101.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2006). Best news yet on the six-factor model of well-being. Social Science Research, 35, 1103–1119.
Ryff, C.D. (1989). "Happiness is ever thing or is it? Explorations on the meaning of psychological wellbeing -Journal of Personality and Social Psychology", 57, 1069- 1081.
Ryff, C.D. (2006). Happiness is everything or is it? Exploration on the meaning of psychological Well-being. Journal of personality and social psychology. 57(6), 1069-1081.
Schulenberg, S. E. Schentzer, L.W. Winters, M. R & Hutzell, R. R. (2010). Meaning- centered Couples Therapy; Logoterapy and lntimate Relationship. Journal of Contemporary psychotherapy, 40(2), 95 – 102. 
Tsermentseli, S. & Kouklari, E-Ch. (2021). Impact of Child Factors on Parenting Stress of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder and Intellectual Disability: A UK School-Based Study. Early Child Development and Care, 191(10), 1555-1566.
Weinberg, M., Gueta, N., Weinberg, J., Mays, A. M., Akawi, A., Sharkia, R. & Mahajnah, M. (2021). The relationship between parental stress and mastrery, forgiveness, and social support among parents of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 81.
Wong, P.T.P. (2010). Meaning therapy. An integrative and positive existenial psycho-therapy. Journal of Contemporary psychotherapy, 40(2) 85 – 93.