تحلیل و تفسیر جامعه‌شناختی عوامل و موانع تحکیم بنیان خانواده (از منظر کارشناسان و مراجعه‌کنندگان به دادگاه خانواده شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

3 استادیار گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل و تفسیر جامعه‌شناختی عوامل و موانع تحکیم بنیان خانواده از منظر کارشناسان و مراجعه‌کنندگان به دادگاه‌ خانواده شهرستان زنجان بود: روش پژوهش: پژوهش حاضر پیماشی بود که از طریق پرسشنامه با تکنیک دلفی و مصاحبه عمیق با نمونه‌گیری نیمه ساختاریافته، و روش پیمایشی با نمونه‌گیری احتمالی تصادفی ساده و نیز با جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام گرفت. یافته ها: نتایج یافته‌ها حاکی از آن است که: از نظر کارشناسان به ترتیب عوامل عاطفی، عوامل اعتقادی، عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، و همچنین به ترتیب موانع اعتقادی، موانع عاطفی، موانع اجتماعی، موانع اقتصادی و موانع فرهنگی در تحکیم بنیان خانواده مؤثرند. همچنین بین جنس، نحوه انتخاب همسر، رضایت زوجین، تشریک مساعی در امور خانواده، همبستگی اعضای خانواده، میزان اعتماد بین اعضای خانواده و میزان مهارت‌های زندگی در خانواده و تحکیم بنیان خانواده رابطه مستقیم و معنی‌‌داری وجود دارد. نتیجه گیری: نظر به اینکه خانواده یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه اجتماعی ایران محسوب می‌شود، در چند دهه اخیر دستخوش چالش‌ها و تحولات مختلفی شده است که آسیب‌های جدیدی را به همراه دارند و بنیان خانواده را با بحران مواجه می‌سازند. تلاش برای استحکام خانواده‌ها یکی از مهم‌ترین مسائل در جهانِ در حال تغییر می‌باشد. تعادل و استحکام خانواده مستلزم آن است که اعضای تشکیل‌دهنده آن نقش‌ها، وظایف و کارکردهای خود را به طور صحیح و کامل انجام دهند و لازم است سیاست‌ها و خط‌مشی-های مناسبی برای تحکیم بنیان خانواده‌ها تدوین و اجرا گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological analysis and interpretation of factors and barriers to strengthening (consolidation) the foundation of the family (From the perspective of experts and clients refer to the family court of zanjan)

نویسندگان [English]

  • Roghayeh Abbasi 1
  • robabeh pourjabali 2
  • Khadijeh Zolghadr 3
1 PhD student in sociology, Islamic Azad University, Department of Science and Research, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Social Sciences, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Aim: The purpose of the current research was to analyze and sociologically interpret the factors and obstacles of strengthening the family foundation from the perspective of experts and those referring to the family court of Zanjan city. Methods: The current research was a survey that was conducted through a questionnaire with the Delphi technique and in-depth interviews with semi-structured sampling, and a survey method with simple random probability sampling, as well as by collecting library and field information. Results: The results indicate that: According to experts, emotional factors, belief factors, cultural factors, economic factors, social factors, as well as belief barriers, emotional barriers, social barriers, economic barriers and cultural barriers in strengthening the foundation, respectively. Conclusion: Families are effective. There is also a direct and significant relationship between gender, how to choose a spouse, couple satisfaction, joint efforts in family affairs, solidarity of family members, the level of trust between family members and the level of family life skills and strengthening the family foundation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • strengthening family foundation
  • couple satisfaction
  • joint efforts in family affairs
  • family trust
  • solidarity of family members
  • life skills
آزاد ارمکی. تقی. (89-1386). جامعه­شناسی خانواده ایرانی. تهران. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
اعزازی. شهلا. (۱۳۷۶). جامعه­­شناسی خانواده. با تأکید بر نقش. ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. تهران. انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. چاپ 6 .
برناردز. جان. (1384). درآمدی بر مطالعات خانواده. ترجمه: حسین قاضیان. تهران. نشر نی.
بیوک محمدی. زرنگی. (1375). مردم­نگاری معناشناختی از یک واژه کلیدی جامعه سالم. 29
تقوی.  نعمت الله. (1374). جامعه­شناسی خانواده. تهران. انتشارات پیام نور.
توسلی. غلامعباس. (87-80-1376). نظریه­های جامعه­شناسی. تهران. انتشارات سمت. چاپ هشتم.
تنهایی. حسین ابوالحسن. (1383). درآمدی بر مکاتب و نظریه­های جامعه­شناسی. نشر مرندیز. بامشاد. مشهد.
تنهایی. حسین ابوالحسن و شکربیگی. عالیه. (1387). جهانی شدن. تجددگرایی و خانواده در ایران (گذار یا فروپاشی). فصلنامه جامعه­شناسی. (10): 33-56.   
حاتمی. علی. (1393). خانواده در آثار جامعه­شناسان شرق و غرب. بررسی و نقد کتاب خانواده در قرن بیست­ویکم از نگاه جامعه­شناسان ایرانی و غربی (لبیبی. محمدمهدی. تهران. نشر علم. 904 صفحه. فصلنامه نقد کتاب. علوم اجتماعی. 1(3 و 4)
حاجیان مقدم. فاطمه. (1393). فراتحلیل مطالعات خانواده در زمینه عوامل مقوّم و عوامل فرساینده خانواده ایرانی. پژوهش­نامه زنان. 5(1): 1-39
حاجیان مقدم. فاطمه و همکاران. (96-1395). طراحی الگوی خانواده مستحکم. موضوع سند چشم­انداز جمهوری اسلامی ایران در افق هجری شمسی.  زن و خانواده. 902-879 .
خدادادی سنگده و همکاران. (96-1394). شاخص­های سلامت خانواده و ارائه مدل مفهومی خانواده سالم اسلامی ایرانی. روان­شناسی و دین. 10(3): 25-40.
خطیبی. اعظم. (1397). سنجش میزان اثرگذاری مؤلفه­های سازگاری بر تحکیم خانواده. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده. 12(42): 7-31.
خنیفر. حسین. (1387). آسیب‌شناسی خانواده. تهران. انتشارات دانشگاه جامع علمی کاربردی.
دورکیم. امیل. (1381).  درباره تقسیم کار اجتماعی. ترجمه:  باقر پرهام. تهران. انتشارات مرکز.
دهخدا. علی اکبر. (80-1377). لغت­نامه. تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. چاپ 2 و 18.
رابرتسون. یان. (1374). درآمدی بر جامعه­شناسی. حسین بهروان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
روزن­باوم. هایدی. (1367). خانواده به منزله ساختاری در مقابل جامعه. تهران. ترجمه:  محمدصادق مهدوی. مرکز نشر دانشگاهی. چاپ اول.
ریتزر. جورج. (1380). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی تهران. انتشارات علمی.
زارعان. منصوره و چابکی. ام­البنین. (1393). سلامت خانواده از نگاه جامعه­شناسی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی. 5(20): 141-163
ساروخانی. باقر. (70-1376). مقدمه­ای بر جامعه شناسی خانواده. تهران. انتشارات سروش.
ساروخانی. باقر. (1381). زن. قدرت و خانواده. فصلنامه زن در توسعه و سیاست. (12): 29-50
سالنامه آماری استان زنجان در سال 1395. زنجان. سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان زنجان. معاونت آمار و اطلاعات.
سگالن. مارتین. (88 و 75-1370). جامعه­شناسی تاریخی خانواده. ترجمه: حمید الیاسی. تهران. نشر مرکز.
شیخی. محمدتقی. (1380). جامعه­شناسی زنان و خانواده. تهران. شرکت سهامی انتشار.
شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1384). اهداف و اصول تشکیل خانواده و سیاست­های تحکیم و تعالی آن. جلسه شماره 564 مورخ 7/4/1384 به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان. مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
صادقی. مسعود و همکاران. (94-1393). تدوین مدل خانواده سالم بر اساس دیدگاه متخصصان خانواده. فصلنامه مشاوره و روان­درمانی خانواده. 5(1): 16
عبدی. عباس. (1393). مقدمه­ای بر پژوهش در جامعه­شناسی خانواده در ایران. تهران. نشر نی. چاپ اول.
عنایت. حلیمه و همکاران. (1390).  بررسی عوامل اختلافات خانوادگی. جامعه­شناسی زنان. 2(1): 1-20
فرجاد. محمدحسین. (1372). آسیب­شناسی اجتماعی. خانواده و طلاق. تهران. نشر منصوری.
فصیحی. امان­الله. (1389). بررسی کارآمدی نظریه کارکردگرایی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 1(2): 131- 109.
فلاحی گیلان و همکاران. (1391). بررسی بین نسلی نگرش به طلاق در زنجان. فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی. 1(2): 139-156
قاراخانی. معصومه. (1394). شاخص­های سنجش وضعیت خانواده. مبنایی برای سیاست­گذاری اجتماعی. مطالعات جامعه­شناختی. 22(2): 125-149
کاتوزیان. ناصر. (1371). حقوق مدنی خانواده. بی­جا. انتشارات بهمن برنا.
کرایب. یان. (1381). نظریه اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس. ترجمه:  عباس مخبر.  تهران.  نشر آگه. چاپ دوم.
کوزر. لوئیس و روزنبرگ. برنارد. (85-1378). نظریه­های بنیادی جامعه­شناسی. ترجمه:  فرهنگ ارشاد. تهران. نشر نی.
کوزر. لوئیس. (1380). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
گروه پژوهشی آینده. (1380). مسائل اجتماعی ایران از دیدگاه مردم تهران. انتشار محدود. وزارت کشور. تهران. 83-80
گود.  ویلیام. جی. (1352). خانواده و جامعه. ترجمه: ویدا ناصحی بهنام. تهران. بنگاه ترجمه:  و نشر کتاب.
گیدنز. آنتونی. (1376). جامعه‌شناسی. منوچهر صبوری. تهران. نشر نی.
گیدنز. آنتونی. (1384). پیامدهای مدرنیت. ترجمه:  محسن ثلاثی. تهران. نشر مرکز.
لبیبی. محمدمهدی. (1393). خانواده در قرن بیست­ویکم: از نگاه جامعه­شناسان ایرانی و غربی. تهران. نشر علم. چاپ اول.
محسنی­تبریزی. علیرضا. (1383). وندالیسم. مبانی روان­شناسی اجتماعی- جامعه­شناسی و روان­شناسی رفتار وندالیستی در مباحث آسیب­شناسی و کژرفتاری اجتماعی. تهران. انتشارت آن.
محمدی. معصومه. (1387). جنگ علیه خانواده ویلیام گاردنر. برگردان و تلخیص. قم. مرکز مدیریت حوزه­های علمیه خواهران دفتر  مطالعات و تحقیقات زنان.
-محمدی. سید بیوک. (1393). الگوی سنتی ساختار قدرت در برخی خانواده­های ایرانی. فصلنامه پژوهش­نامه زنان. 5(2): 111-137
معتمدی. هادی. (1383). دفتر امور آسیب­دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور.
مک­کارنی. جین ریبنز و روزالیند ادواردز. (1390). مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده. ترجمه:  محمدمهدی لبیبی. تهران. انتشارات علم.
مک گراو. فیلیپ. (1388). خانواده موفق. ترجمه: محمدمهدی شریعت باقری. تهران. انتشارات دانژه.
میشل. آندره. (۱۳۵۴). جامعه­شناسی خانواده و ازدواج. جمشید بهنام. تهران. دانشکده علوم اجتماعی و تعاون. و ترجمه:  فرنگیس اردلان. دانشگاه تهران.
مینوچین. س. (1375). خانواده و خانواده درمانی. تهران. انتشارات امیرکبیر.
نظری. حامد و همکاران. (1398). فراتحلیل کیفی پژوهش­های ناظر بر زمینه­ها و عوامل تغییرات خانواده ایرانی. زن و مطالعات خانواده. 12 (45): 103-134
نوری. اعظم. (91 و 1389). عوامل تحکیم و استحکام خانواده. طهورا. فصلنامه مطالعات زنان و خانواده. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 178- 145.
References
Epstein, N. B. & D.s. Bishop. (1981). Problem- centred systems therapy of the family”, in Gurman and Kniskern (eds).
Fukuyam, F. (1999). The Great Disruption: Human nature and the Reconstitution of Social Order, New York: Free Press.
Gairdner, W. (1992). the War against the Family. by Paul Crouser. Reviewed. By D. Stoddart Publishing Company Ltd.
Goode, William J. (1989). The family, Prentice-Hall of India.
Gottman, J. M. (1993). The roles of conflict engagement, escalation, and avoidance in marital interaction: A longitudinal view of five types of couples. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61 (1), 6–15.
Gottman, J. M. (1994). What predicts divorce: The relationship between marital processes and marital outcomes? Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Hetherington, E. M, Cox, M. & Cox, R. (1997). The Development of Children in Mother Headed Families. In H. Hoffman & D. Reiss (Eds). The American Family: Dying and Developing New York: Plenum.
Jensen, A. M. (1994). The Feminization of Childhood”, in J. Keller & et al (1994). Sociology, McGraw-Hill, New York.
Ritzer ,George. (1988). Sociological Theory, singapor
Parson T. B. (1995). Socialization&intraction process, the free press.
Turner, Jonathan H. (1988). The Structure of Sociological Theory. Wads Worth Publishing Co. New York.
Wallace, Ruth A. & Wolf, A. (1991). Contemporary Sociology Theory. Prentice-Hall, New York.
Winter, I. (ed) (2000). Social Capital and Public Policy in Australia, Melbourne: Australian Institute of Family Studies.