اثربخشی توانبخشی روان‌شناختی تلفیقی بر تعهد زناشویی و مهارت‌های ارتباطی در زوجین در معرض طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه روان‌شناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی توانبخشی روان‌شناختی تلفیقی بر تعهد زناشویی و مهارت‌های ارتباطی در زوجین در معرض طلاق بود. روش پژوهش: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه و پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری زوجین در معرض طلاق مراجعه کننده به مراکز مشاوره طلاق شهر اصفهان بودند. از این بین، 40 زوج به شیوه هدفمند بر مبنای ملاک‌های ورود انتخاب و سپس به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش و گروه گواه (هر گروه 20 زوج) جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش پرسشنامه تعهد زناشویی آدامز و جونز (1997) و پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی کوئین دام (2004) بود. گروه آموزش توانبخشی روان‌شناختی تلفیقی طی ده جلسه از طریق بسته آموزشی تدوین شده تحت آموزش قرار‌گرفتند. داده‌ها از طریق تحلیل واریانس اندازه‌های تکرار شده تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که آموزش توانبخشی روان‌شناختی تلفیقی بر افزایش سطح تعهد (70/186=F؛ 001/0=p) و مهارت‌های ارتباطی (56/20=F؛ 001/0=p) اثربخش است؛ و این اثربخشی در مرحله پیگیری پایدار بوده است. نتیجه‌گیری: با توجه به اثربخشی آموزش توانبخشی روان‌شناختی تلفیقی بر ارتقاء تعهد زناشویی و مهارت‌های ارتباطی زوج‌های در آستانه طلاق، می‌توان این آموزش تلفیقی را در مراکز مشاوره روان‌شناختی طلاق استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Eclectic Psychological Rehabilitation Training in Marital Commitment and Communication Skills of Divorcing Couples

نویسندگان [English]

  • Bita Aghahi 1
  • Mohsen Gholparvar 2
  • Hadi Farhadi 3
1 PhD student in Psychology, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Psychology, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Aim: This study was conducted to determine the effectiveness of eclectic psychological rehabilitation training in marital commitment and communication skills of divorcing couples. Methods: This was a semi-experimental study with a pretest-posttest design with a control group and a two-month follow-up. The statistical population included divorcing couples who referred to divorce counseling centers in Isfahan. From them, 40 couples on the basis of entre criteria were selected in a purposeful way sampling and randomly assigned to experimental and control groups (each group 20 couple). The study tools included the Adams and Jones (1997) marital commitment inventory and the Queendom (2004) communication skills questionnaire. The eclectic psychological rehabilitation training group was trained in ten sessions through a compiled training package. Data were analyzed by repeated-measures ANOVA. Results: The results revealed that eclectic psychological rehabilitation training is effective in increasing the level of commitment (F = 186.70; p = 0.001) and communication skills (F = 20.56; p = 0.001); and this effectiveness has been stable in the follow-up phase. Conclusion: Considering the effectiveness of eclectic psychological rehabilitation training on promoting marital commitment and communication skills of divorcing couples, this integrated training can be used in divorce psychological counseling centers for couples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rehabilitation
  • psychological training
  • marital commitment
  • communication skills
  • divorcing couples
احمدزاده اقدم، ابراهیم.، کریمی­ثانی، پرویز.، گودرزی، محمود.، و مرادی، امید. (1400). بررسی اثربخشی زوج درمانی به روش تحلیل رفتار متقابل بر سرخوردگی و تعهد زناشویی در زوجین دارای تعارضات زناشویی. تعالی مشاوره و روان درمانی، 10(38)، 49-36.
باقری، مسعود.، پورمیرزایی، مریم.، و فضیلت پور، مسعود. (1397). ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه مهارت‌های ارتباطی بر اساس دیدگاه مولوی. رویش روان شناسی، 1(7)، 222-199.  
برکات، فاطمه.، امینی، ناصر.، دیره، عزت.، و شفیع­آبادی، عبدالله. (1400). بررسی اثربخشی الگوی یکپارچه پیشگیری از طلاق بر انصراف از طلاق و انطباق‌پذیری خانوادگی در زوجین متقاضی طلاق. زن و مطالعات خانواده. در نوبت چاپ. 
جمعه­نیا، سکینه.، نظری، علی محمد.، و سلیمانیان، علی­اکبر. (1400).  شناسایی شاخص­های مشکلات زوجین ترکمن متقاضی طلاق: یک مطالعه کیفی. خانواده درمانی کاربردی، 2(3)، 191-166.
حاتمی، نوشین.، حیدری، حسن.، و داودی، حسین. (1399). اثربخشی درمان فراتشخیصی یکپارچه بر تمایزیافتگی زوجین متقاضی طلاق. روان شناسی تحلیلی شناختی، 11(42)، 39-27.
حسنی، محمدرضا.، هدایتی، منصوره.، و  محمدزاده، فاطمه. (1396). فراتحلیل مطالعات انجام‌شده دربارة نگرش به طلاق در سال‌های 1382-1394. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 11(3، دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده)، 151-126.  
حسین چاری، مسعود.، و فداکار داورانی، محمد­مهدی. (1384). بررسی تاثیر دانشگاه بر مهارت­های ارتباطی بر اساس مقایسه دانش­آموزان و دانشجویان. روان­شناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار سابق)،  12(15)، 32-21.
حسینی، امین.، زهراکار، کیانوش.، داورنیا، رضا.، شاکرمی، محمد.، و محمدی، بهناز. (1394). رابطه‌ی تعهد زناشویی با ویژگی‌های شخصیتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 22(5)، 796-788.
خسروی، جهانبخش.، مرادی، امید.، احمدیان، حمزه.، و یوسفی، ناصر. (1398). مدل علّی گرایش به طلاق عاطفی بر اساس الگوهای ارتباطی زوجین با میانجی‌گری دلزدگی زناشویی (مطالعه موردی: شهرستان قصرشیرین). دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، 5(2)، 210-185.
دهدست، کوثر.، و قبادی، شهاب. (1399). تبیین شاخص­های گسست در خانواده ایرانی متأثر از فرایند نوسازی: یک فراتحلیل کیفی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 11(43)، 158-121.
زارعان، منصوره.، و سدیدپور، سمانه سادات. (1395). فراتحلیل تحقیقات مربوط به طلاق: رویارویی عوامل فردی و اجتماعی. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 7(2)، 218-191.
زارع، بیژن.، و صفیاری جعفرآباد، هاجر. (1394). مطالعة رابطة عوامل مؤثر بر میزان رضایت از زندگی زناشویی در میان زنان و مردان متأهل شهر تهران. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 13(1)، 140-111.
صادقی، رسول.، زنجری، نسیبه.، و محمودیانی، سراج الدین. (1397). تاثیرالگوهای ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در شهر تهران. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، 21(81)، 45-7.
عباس­زاده، محمد.، سعیدی عطایی، حامد.، و افشاری، زهرا. (1394). مطالعه برخی عوامل جریان مدرنیته مؤثر بر گرایش زنان به طلاق (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر زنجان). پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 4(1)، 44-25.
عدل­پرور، عفت.، صفائی­راد، ایرج.، عرفانی، نصرالله.، و جدیدی، هوشنگ. (1400).  تدوین مدل علی تعارضات زناشویی بر اساس سبک‌های دلبستگی با نقش واسطه­ای طرحواره­های بریدگی/طرد و خودگردانی/عملکرد مختل در زنان در آستانه طلاق. خانواده درمانی کاربردی، 2(2)، 189-179.
عرب، سید محمد.، ابراهیم زاده پزشکی، رضا.، و مروتی شریف آبادی، علی. (1393). طراحی مدل فرا ترکیب عوامل مؤثر بر طلاق با مرور نظام‌مند مطالعه‌های پیشین. مجله اپیدمیولوژی ایران، 10(4)، 22-10.  
فروتن، یعقوب.، و میرزایی، سمیه. (1395). نگرش به طلاق و تعیین‌کننده‌های آن در ایران. دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، 2(2)، 225-193.
فلاحیان، حسین.، میکاییلی، نیلوفر.، و یوسفی مریدانی، متین. (1398). پیش‌بینی روابط فرازناشویی بر اساس کیفیت عشق، سبک‌های حل تعارض زوجین و تعهد زناشویی. آسیب­شناسی، مشاوره و غنی­سازی خانواده، 5(1)، 76-59.
فیروزجائیان گلوگاه، علی اصغر.، صادقی، سهیل.، جان محمدی لرگانی، وحید.، و لطفی،  طاهره. (1397). فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزه طلاق در ایران.  مطالعات زن و خانواده، 6(2)، 143-111.
گودرزی، امیرحسین.، کیخسروانی، مولود.، دیره، عزت.، و گنجی، کامران. (1399). اثربخشی واقعیت درمانی بر انعطاف­پذیری و دلزدگی زناشویی و تعهد اجتماعی در زوجین متقاضی طلاق شهرستان ملایر. زن و مطالعات خانواده، 13(49)، 27-7.
محسنیان، محمد.، کرملو، سمیرا.، و گنجوی، آناهیتا. (1386). رابطه میان تمایزیافتگی خود و هوش هیجانی از متقاضیان طلاق. خانواده پژوهی، 3(12)، 827-837.
محمودزاده مرقی، علی.، میراسکندری، فریبا.، و فربد، محمد صادق. (1400). مدل‌سازی معادلات ساختاری گرایش به طلاق با تأکید بر مهارت‌های ارتباطی، حل تعارض و حل مسائل زندگی زناشویی. تحقیقات علوم رفتاری، 19(1)، 44-35.  
مرتضایی، نسترن.، و رضازاده، سید محمد رضا. (1399). نقش میانجی تعهد زناشویی در رابطه بین ادراک انصاف و رضایت­مندی زناشویی. پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 11(4)، 292-281.
مرادی، امید.، و چارداولی، شایسته. (1395). اثربخشی زوج درمانی تلفیقی به شیوه شناختی- رفتاری و ساختاری بر کیفیت زندگی و ابعاد آن در زوج­های متقاضی طلاق. پژوهش­های مشاوره، 15(57)، 40-24.  
مشتاقی، سارا.، اصغرنژاد فرید، علی­اصغر.، و احقر، قدسی. (1399). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباط صمیمانه بر شفافیت ارتباط زناشویی و میل به طلاق در زوج‌های متقاضی طلاق. روانشناسی اجتماعی، 8(55)، 132-123.
نامنی، ابراهیم.، سعادت، سید حسن.، کشاورز افشار، حسین.، و عسکرآبادی، فاطمه. (1398). اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر طرحواره درمانی بر کیفیت رابطه زناشویی، تمایزیافتگی و سخت­رویی در زنان متقاضی طلاق در میان فرزندان رزمندگان دفاع مقدس. طب نظامی، 12(1)، 99-91.  
نبیئی، آناهیتا.، حسینی، سعیده السادات.، کاکابرایی، کیوان.، و امیری، حسن. (1399). الگوی معادلات ساختاری در رابطه بین گرایش به طلاق با مهارت­های ارتباطی و سلامت خانواده اصلی با نقش واسطه­ای صمیمیت زناشویی و تعارضات زوجین. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 4(1)، 17-9.  
نجمی، مهسا.، درتاج، فریبرز.، و سعادتی شامیر، ابوطالب. (1397). اثربخشی آموزش شناختی رفتاری برظرفیت خودمهارگری و تعهد زناشویی در زوجین متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مشاوره. پژوهشنامه تربیتی، 14(57)، 152-132.
یوسفی­مریدانی، متین.، فلاحیان، حسین.، و میکاییلی، نیلوفر. (1398). نقش بی‌رمقی زناشویی، بی‌ثباتی زناشویی و نارسایی شناختی در پیش­بینی میل به طلاق زوجین. آسیب­شناسی، مشاوره و غنی­سازی خانواده، 5(1)، 154-139.  
References
Abreu-Afonso, J., Ramos, M. M., Queiroz-Garcia, I., & Leal, I. (2021). How couple’s relationship lasts over time? A model for marital satisfaction. Psychological Reports, 1-27. https://doi.org/10.1177/00332941211000651
Adams, J. M., & Jones, W. H. (1997). The conceptualization of marital commitment: An integrative analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 72(5), 1177–1196.
Amato, P. R. (2010). Research on divorce: Continuing trends and new developments. Journal of Marriage and Family, 72(3), 650-666.
Arocho, R., & Purtell, K. (2020). Will i stay married?: Exploring predictors of expectations to divorce in unmarried young adults. Emerging Adulthood, 8(2), 118-132.
Besschetnova, O., Fomina, S., Shimanovskaya, Y.V., Sizikova, V., Karpunina, A., & Konstantinova, N. (2021). Divorce in post-epidemic society: reasons and consequences. Laplage Em Revista, 7(3D), 65-72.
Blanchard, V., Hawkins, A., Baldwin, S., & Fawcett, E. (2009). Investigating the effects of marriage and relationship education on couples' communication skills: A meta-analytic study. Journal of Family Psychology, 23(2), 203-214.
Chiang, YL., & Park, H. (2021). Three decades of gender and education differentials in attitudes toward divorce in Taiwan, 1985–2015. Asian Population Studies, 1-19. https://doi.org/10.1080/17441730.2021.2004649
De Coninck, D., Van Doren, S., & Matthijs, K. (2021). Attitudes of young adults toward marriage and divorce, 2002–2018. Journal of Divorce & Remarriage, 62(1), 66-82.
Eskafi Noghani, M., Gorgidge, F., & Hojjati Shargh, A. A. (2021).  Systematic review of quantitative and qualitative research on divorce factor. Journal of  Research & Health, 11(3),  139-146.
Fraser, S. L., Parent, V., Weetaltuk, C., & Hunter, J. (2021). Families navigating community resources: understanding and supporting Nunavimmiut families. International Journal of Circumpolar Health, 80(1), 1935594.
Ghadimi Azad, R., Emami Sigaroudi, A., Bostani Khalesi, Z., & Kazemnezhad  Leiili, E. (2021). Relationship between social  exclusion and post-divorce adjustment in Iranian women. Health Education and Health Promotion, 9(1), 73-78.
Goudarzi, A., Keykhosrovani, M., Deyreh, E., & Ganji, K. (2020). The effectiveness of emotion-oriented treatment on cognitive flexibility and social commitment in divorced couples. Razi Journal of Medical Sciences, 27(Special Issue), 64-73.
Heidari, Z., Ghamari, M., Jafari, A., Armani Kian, A. (2021). The effectiveness of integrative behavioral couple therapy (IBCT) on emotional divorce of couples: A randomized clinical trial. Journal of Iranian Medical Council, 4(2), 72-79.
Hou, Y., Jiang, F., & Wang, X. (2019). Marital commitment, communication and marital satisfaction: An analysis based on actor–partner interdependence model. International Journal of Psychology, 54(3), 369-376.
Jalili, L., Najar, S., Nezamivand_Chegini, S., & Yaralizadeh, M. (2017). The relationship between factors related to divorce request and mental health among divorce applicant women referred to legal medicine organization in Ahvaz, Iran. Journal of  Family & Reproductive Health,  11(3), 128-137.
Mehrpouya, F., Jajarmi, M., Alizadeh Mousavi, E. (2022). The Inter-structural relationships between early maladaptive schemas and marital commitment of couples: The mediating role of communication patterns. International Journal of Health Studies, 8(2), 23-30.
Mikolai, J., Kulu, H., Vidal, S., van der Wiel, R., & Mulder, C. H. (2019). Separation, divorce, and housing tenure: a cross-country comparison. Demographic Research, 41(39), 1131-1146.
Parker, G., Durante, K. M., Hill, S. E., & Haselton, M. G. (2021). Why women choose divorce: An evolutionary perspective. Current Opinion in Psychology, 43, 300-306.
Qamar, A. H., & Faizan, H. (2021). Reasons, impact, and post-divorce adjustment: Lived experience of divorced women in Pakistan. Journal of Divorce & Remarriage, 62(5), 1-26.
Sbarra, D. A., Hasselmo, K., & Bourassa, K. J. (2015). Divorce and health: Beyond individual differences. Current Directions in Psychological Science, 24(2), 109-113.
Shirzadi, Z., Khakpour, R., Khodabakhshi-Koolaee, A. (2021). The role of attachment styles and spiritual intelligence in predicting women’s emotional divorce. Journal of Client Centered Nursing Care, 7(1), 17-26.
Spikic, S., & Mortelmans, D. (2021). A preliminary meta-analysis of the big five personality traits’ effect on marital separation. Journal of Divorce & Remarriage, 62(7), 551-571. 
Uhlich, M., Luginbuehl, T., & Schoebi, D. (2021). Cultural diversity within couples: Risk or chance? A meta‐analytic review of relationship satisfaction. Personal Relationships, 1-26. https://doi.org/10.1111/pere.12405
van Dijk, R., van der Valk, I. E., Deković, M., & Branje, S. (2021). A meta-analysis on inter-parental conflict, parenting, and child adjustment in divorced families: Examining mediation using meta-analytic structural equation models: Corrigendum. Clinical Psychology Review, 88, 102060.
Whitton, S. W., Stanley, S. M., Markman, H. J., & Johnson, C. A. (2013). Attitudes toward divorce, commitment, and divorce proneness in first marriages and remarriages. Journal of Marriage and Family, 75(2), 276-287.