مطالعه تغییرات الگوی خانواده با تاکید بر نقش شبکه‌های اجتماعی: پژوهش کیفی

خانواده یکی از نهادهای اجتماعی تاثیرگذار در جوامع مختلف است که در دهه‌های اخیر با تغییر و تحولات گسترده‌ای مواجه شده است. محققان و صاحب‌نظران حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی عوامل مختلفی نظیر توسعه شهرنشینی، توسعه دانشگاه‌ها و ارتقای سطح علمی شهروندان و توسعه رسانه‌های جمعی و اجتماعی را در این تغییرات موثر می‌دانند. لذا هدف اصلی این پژوهش، فهم و کشف مفاهیم جدید شکل گرفته در نهاد خانواده باتوجه به نقش کلیدی شبکه‌های اجتماعی بوده است. اینکه شبکه‌های اجتماعی چه مقوله‌های کلان و خردی را وارد نهاد خانواده کرده‌اند و رویکرد اعضای خانواده به چه نحوی دگرگون شده است؟
روش: این پژوهش از نوع رویکرد کیفی و شیوه نظریه داده بنیاد است. برای جمع آوری داده‌ها با ۱۵ نفر از زنان و مردان مصاحبه عمیق انجام شد و در نهایت برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شده ‌است.
یافته ها: نتایج حاصل از فرآیند کدگذاری داده‌ها نشان داد که از بین ۱۳۱مفهوم، ۹ مقوله خرد و۳ مقوله عمده ساخته شد و در پایان، مقوله محوری شبکه‌ای شدن خانواده استخراج گردید. براساس نظر مشارکت‌کنندگان این پژوهش در سال‌های قبل از دهه ۷۰ مقوله‌های تعاملات انحصاری، سلطه پدرسالاری و غلبه ارزش‌های دینی و سنتی شرایطی را برای تعین‌گری سنت به وجود آورده بود ولی «ظهور عصر جدید» و «سبک زندگی موبایلی» منجر به «مدرن شدن ساختاری و کارکردی خانواده» گردیده که با مجموعه شرایط تاثیرگذار مقوله‌های « جابه‌جایی در قدرت»، «مهیاشدن فرصت‌های جدید»، «دگردیسی ارزشی» و «تحول ساختاری در خانواده» به سمت «فردی شدن نهاد خانواده» گراییده‌ است.