اثربخشی آموزش مدل چهار عاملی ذهن آگاهی و خود دلسوزی بر رضایت از زندگی و تاب آوری زنان سالمند

اسدی بیجانیه, جهان سادات; امیری مجد, مجتبی; قمری, محمد; فتحی اقدم, قربان

doi:10.22034/aftj.2022.302623.1180

اثربخشی آموزش مدل چهار عاملی ذهن آگاهی و خود دلسوزی بر رضایت از زندگی و تاب آوری زنان سالمند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

² دانشیار گروه روانشناسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

³ دانشیار گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

⁴ استادیار گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

10.22034/aftj.2022.302623.1180

چکیده

هدف : با توجه به افزایش جمعیت سالمندان ، مسائل سلامت و کیفیت زندگی این گروه سنی وخیم تر از هر سنی دیگر است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مدل 4 عاملی ذهن آگاهی و خود دلسوزی بر رضایت از زندگی و تاب آوری زنان سالمند بود. روش پژوهش: روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و گروه کنترل و پیگیری بود. جامعه آماری شامل 473 از زنان سالمندی بود که در سال 1399 در آسایشگاه های سالمندان گیلان ساکن بودند. نمونه ای با حجم 45 نفر به شیوه هدفمند و با توجه به معیار های ورود و خروج انتخاب شد و به طور تصادفی در سه گروه 15 نفری به ترتیب گروه آزمایشی ذهن آگاهی، گروه آزمایشی خود دلسوزی و گروه کنترل دسته بندی شدند. برای گروه آزمایشی اول 8 جلسه 2 ساعتی آموزش ذهن اگاهی بر اساس بسته کابات-زین و برای گروه آزمایشی دوم 8 جلسه 2 ساعتی آموزش خود دلسوزی بر اساس بسته گیلبرت، اجرا گردید(هر هفته یک جلسه) و در گروه کنترل مداخله ای انجام نشد. شرکت کنندگان در مرحله پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری با استفاده از پرسشنامه های رضایت از زندگی دینر و همکاران، و تاب آوری کونور و دیوید سون، مورد بررسی قرار گرفتند. برای تحلیل نتایج از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد مدل 4 عاملی ذهن آگاهی و خود دلسوزی باعث بهبود رضایت از زندگی و تاب آوری زنان سالمند گردید (05/0 > p )، و این تاثیر در مرحله پیگیری ماندگار بود(05/0 > p ). نتیجه گیری: بنا براین می توان از این مداخله به عنوان بخشی از مداخلات درمانی به طور موثر در مراکز سالمندان استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.27172430.1401.3.1.29.7

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of the four- factor Model of Mindfulness and Self-Compassion training on Life satisfaction and Resilience of Elderly Women.

نویسندگان [English]

Jahansadat Asadi Bijaniyeh ¹
Mojtaba Amirimajd ²
Mohammad Gha,ari ³
Ghorban Fathiaghdam ⁴

¹ PhD student of Counseling Department, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran

² Associate Professor, Department of Psychology, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran

³ Associate Professor, Department of Psychology, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran

⁴ Assistant Professor, Counseling Department, Abhar Branch, Islamic Azad University, Abhar, Iran

چکیده [English]

Aim: The purpose of the study was survey of Effectiveness of the Four -Factor Model of Mindfulness and Self-Compassion training on Life Satisfaction and Resilience of Elderly Women. Methods: method was semi-experimental with pre-test, post-test design with control and follow-up groups. The statistical population consisted of 473 elderly women who were residents in Guilan province in nursing homes in 2020. A sample of 45 individuals were selected by purposeful sampling method according to inclusion and exclusion creteria and were randomly divided into three groups, respectively Mindfulness Experimental Group (15 participants), Self-Compassion (15 participants) and Control Group (15 participants). For first experimental group, 8 sessions of Kabat – zinn's mindfulness training and for the other experimental group, 8 sessions of Gilbert's self-compassion training were performed (one session in a week and 2 Hours per-session). There was no intervention in the control group. Participants were evaluated in three groups at pre-test, post-test and follow-up stages using Diner et al's Life Satisfaction Questionnaire. And Conner & David Son's Resilience Questionnaire. uni-variate Analysis of variance was used to analyze the data. Results: The results showed that the 4-factor model of mindfulness and self-compassion improved the life satisfaction and resilience of older women in the post-test (p <0.05), and this effect was permanent in the follow-up phase (p <0.05). Conclusion: Therefore, this intervention can be used effectively as part of therapeutic interventions in nursing homes.

کلیدواژه‌ها [English]

Mindfulness
Self - Compassion
Life Satisfaction
Resilience
Elderly

مراجع

اسحاقی، لیلا.، نیک راهان، غلامرضا. (1397). اثربخشی آموزش شادمانی لیوبومیرسکی بر سلامت روان، رضایت از زندگی، امید به زندگی و شادی در زنان خانه سالمندان شهرضا . سالمندشناسی ۳ (۱) :۵۴-۴۵

اورکی، محمد.، و اسدپور، آزیتا. (1399). اثر بخشی درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر بهزیستی روان شناختی و استرس ادراک شده در زنان مبتلا به ریفلاکس معده به مری. فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت، 9(36): 151-168.

بهاروندی، بهناز.، کاظمیان مقدم، کبری.، و هارون رشیدی، همایون. (1399). اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت بر توانایی تحمل ابهام و اضطراب مرگ سالمندان. روان‌شناسی پیری، 6(1): 13-26

جمال زاده، راضیه.، و گلزاری، محمود. (1393). اثربخشی امیددرمانی در افزایش شادکامی و رضایت از زندگی در زنان سالمند مستقر در مرکز سالمندان شهرستان بروجن. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، 5(18): 48-31

دهقان، کبری.، شریعتمدار، آسیه.، و کلانتر هرمزی، آتوسا. (1394). اثربخشی درمان مرور زندگی بر اضطراب مرگ و رضایت از زندگی زنان سالمند ساکن شهر تهران. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 6(22): 15-39

سلم آبادی، مجتبی.، رجبی، محمد جواد.، و صف آراء، مریم. (1397). اثربخشی آموزش مرور زندگی بر رضایت از زندگی و احساس انسجام زنان میانسال و سالمند مقیم خانه سالمندان شهر قزوین. سالمند: مجله سالمندی ایران، ۱۳ (۲) :۲۰۹-۱۹۸

سید جعفری، جواد.، معتمدی، عبدالله.، مهراد صدر، محمد.، علمایی کوپایی، مرضیه.، و هاشمیان، سپهر. (1396). اثربخشی آموزش مبتنی بر تعهد و پذیرش بر تاب آوری سالمندان. روان‌شناسی پیری، 3(1): 29-21

شیوندی، کامران.، نعیمی، ابراهیم.، و فرشاد، محمدرضا. (1395). ارائه مدل ساختاری خود- دلسوزی و بهزیستی روان‌شناختی با میانجی عزت‌نفس و تصویر بدنی در دانشجویان دختر دانشگاه شیراز. مطالعات روان شناسی بالینی، 6(24): 115-133

صف آرا، مریم.، و سلم آبادی، مجتبی. (1400). بهزیستی روان‌شناختی در سالمندان: نقش خودشفقتی و ناگویی هیجانی. روان‌شناسی پیری، 7(1): 83-92

عرشی، ملیحه.، دلیریان، شیوا.، اقلیما، مصطفی.، و شیرین بیان، پیمانه. (1394). کارآزمایی بالینی تأثیر مداخله مددکاری گروهی با رویکرد بخشش‌درمانی بر رضایت از زندگی سالمندان مقیم آسایشگاه. سالمند: مجله سالمندی ایران، 4(10): 174-181

علیدائی، سیما.، و ابراهیمی مقدم، حسین. (1393). بررسی تعیین سهم امیدواری و بهزیستی فردی در رضایت از زندگی سالمندان تهران. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 5(17): 130-116

عندلیب کورایم، مرتضی.، و محمودی نیا، سعید. (1400). کیفیت زندگی در سالمندان: نقش تاب آوری و ذهن آگاهی. روان‌شناسی پیری، 7(2): 167-179

فرخزادیان، علی اصغر.، و میردریکوند، فضل الله. (1396). اثربخشی درمان متمرکز بر خود-شفقتی بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی و کاهش افسردگی در سالمندان. روان‌شناسی پیری، 3(4): 302-293

فروزنده، زهرا.، مامی، شهرام.، و امانی، امید. (1399). اثربخشی معنادرمانی فرانکل به شیوه گروهی بر تاب آوری، افسردگی و کیفیت زندگی سالمندان. سالمندشناسی، 5(1): 19-29

قدم پور، عزت اله.، مرادی زاده، سیروس.، و شاه کرمی، محمد. (1397). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر افزایش شادکامی و بهبود کیفیت زندگی سالمندان. روان‌شناسی پیری، 4(1): 38-27

کبیری نسب، یوسف.، و عبداله زاده، حسن. (1396). اثر ‌آموزش ذهن‌آگاهی مبتنی بر پذیرش و تعهد، برانعطاف‌پذیری شناختی وتاب‌آوری سالمندان شهرستان بهشهر. تازه های علوم شناختی، 19(4): 20-27

گیلبرت، پل. (1398). درمان متمرکز بر شفقت. ترجمه مهرنوش اثباتی و علی فیضی، تهران: انتشارات ابن سینا (انتشار اثر به زبن اصلی، 2015)

ماوایی، زهرا.، و کاکابرایی، کیوان. (1396). اثربخشی ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی و شادکامی سالمندان. فصلنامه پرستاری سالمندان، 3(4): 9-20

محمدی مهر، محمد.، زمانی علویجه، فرشته.، حسن‌زاده، اکبر.، و فصیحی هرندی، طیبه.(1397). تأثیر آموزش مبتنی بر سبک زندگی سالم، بر شادکامی و رضایت از زندگی در سالمندان: کارآزمایی کنترل‌شده تصادفی. مجله سالمندی ایران، 13(4): 440-451

مرتضوی، سیده صالحه.، افتخار اردبیلی، حسن.، اسحاقی، سید رضا.، درعلی، رضا.، شاه سیاه، مرضیه,.، و بطلانی، سعیده. (1390). تأثیر فعالیت بدنی منظم بر سلامت روان سالمندان شهرکرد. مجله دانشکده پزشکی اصفهان، 29(161): 1805-1814

مصطفائی، علی.، و قادری داود. (1397). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سرمایه روانشناختی با رضایت از زندگی سالمندان. سالمندشناسی، ۳ (۴) :۵۸-۵۱

میرمهدی، سید رضا.، و رضاعلی، مرضیه. (1397). اثر بخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب‌آوری، تنظیم هیجان و امید به زندگی در زنان مبتلا به دیابت نوع 2. فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت، 7(28): 167-183

هارون رشیدی، همایون.، و زکی زاده، حسین. (1401). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سازگاری اجتماعی و تحریف‌های روان‌شناختی مردان سالمند. روان‌شناسی پیری، 8(2): 105-117

References

Aydin Sünbül Z, Yerin Güneri O. (2019). The relationship between mindfulness and resilience: The mediating role of self compassion and emotion regulation in a sample of underprivileged Turkish adolescents. Personality and Individual Differences. 139:337-42.

Baer RA, Smith GT, Hopkins J, Krietemeyer J, Toney L. (2006). Using Self-Report Assessment Methods to Explore Facets of Mindfulness. Assessment. 13(1):27-45.

Bajaj B, Pande N. (2016). Mediating role of resilience in the impact of mindfulness on life satisfaction and affect as indices of subjective well-being. Personality and Individual Differences. 93:63-7.

Bao X, Xue S, Kong F. (2015). Dispositional mindfulness and perceived stress: The role of emotional intelligence. Personality and Individual Differences. 78:48-52.

Baker DA, Caswell HL, Eccles FJR. (2019). Self-compassion and depression, anxiety, and resilience in adults with epilepsy. Epilepsy & Behavior. 90:154-61.

Chen P-L. (2021). Comparison of psychological capital, self-compassion, and mental health between with overseas Chinese students and Taiwanese students in the Taiwan. Personality and Individual Differences. 183:111131.

Chu L-C. (2010). The benefits of meditation vis-à-vis emotional intelligence, perceived stress and negative mental health. Stress and Health. 26(2):169-80.

Clauss-Ehlers CS. (2008). Sociocultural factors, resilience, and coping: Support for a culturally sensitive measure of resilience. Journal of Applied Developmental Psychology. 29(3):197-212.

Connor KM, Davidson JRT. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety. 18(2):76-82

Diener E, Emmons RA, Larsen RJ, Griffin S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment. 49(1):71-5.

Gard T, Brach N, Hölzel BK, Noggle JJ, Conboy LA, Lazar SW. (2012). Effects of a yoga-based intervention for young adults on quality of life and perceived stress: The potential mediating roles of mindfulness and self-compassion. The Journal of Positive Psychology. 7(3):165-75.

Grossman P, Niemann L, Schmidt S, Walach H. (2004). Mindfulness-based stress reduction and health benefits: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research. 57(1):35-43.

Leary MR, Tate EB, Adams CE, Batts Allen A, Hancock J. (2007). Self-compassion and reactions to unpleasant self-relevant events: The implications of treating oneself kindly. Journal of personality and social psychology. 92(5):887-904.

Homan KJ. (2016). Self-Compassion and Psychological Well-Being in Older Adults. Journal of Adult Development. 23(2):111-9.

Kabat-Zinn J, (1991). Clinic UoMMCWSR. Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness: Delta Trade Paperbacks

Khosrobeigi M, Hafezi F, Naderi F, Ehteshamzadeh P. (2021). Effectiveness of self-compassion training on hopelessness and resilience in parents of children with cancer. EXPLORE.

Kim C, Ko H. (2018). The impact of self-compassion on mental health, sleep, quality of life and life satisfaction among older adults. Geriatric Nursing. 39(6):623-8.

Jha A, Stanley EA, Kiyonaga A, Wong L, Gelfand L. (2010). Examining the protective effects of mindfulness training on working memory capacity and affective experience. Emotion. 10 1:54-64.

Mantelou A, Karakasidou E. (2017). The Effectiveness of a Brief Self-Compassion Intervention Program on Self-Compassion, Positive and Negative Affect and Life Satisfaction. Psychology, 8:590-610

Mitchell JT, Zylowska L, Kollins SH. (2015). Mindfulness Meditation Training for Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Adulthood: Current Empirical Support, Treatment Overview, and Future Directions. Cognitive and Behavioral Practice. 22(2):172-91.

Neff K. (2003). Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Onesel Self and Identity. 2(2):85-101.

Satria B, Isaramalai S-a, Komjakraphan P. (2018). The effect of a community-based spiritual life program on Indonesian elders’ resilience. Enfermería Clínica. 28:55-60.

Southwick S, Lowthert BT, Graber AV. (2016). Relevance and Application of Logotherapy to Enhance Resilience to Stress and Trauma.

Smith A, Graham L, Senthinathan S. (2007). Mindfulness-based cognitive therapy for recurring depression in older people: A qualitative study. Aging & Mental Health. 11(3):346-57.

Svendsen JL, Kvernenes KV, Wiker AS, Dundas I. (2017). Mechanisms of mindfulness: Rumination and self-compassion. Nordic Psychology. 69(2):71-82.

Proulx J, Croff R, Hebert M, Oken B. (2020). Results of a mindfulness intervention feasibility study among elder African American women: A qualitative analysis. Complementary Therapies in Medicine, 52:102-118

Perez-Blasco J, Sales A, Meléndez JC, Mayordomo T. (2016). The Effects of Mindfulness and Self-Compassion on Improving the Capacity to Adapt to Stress Situations in Elderly People Living in the Community. Clinical Gerontologist. 39(2):90-103.

Pérez-Aranda A, García-Campayo J, Gude F, Luciano JV, Feliu-Soler A, González-Quintela A, et al. (2021). Impact of mindfulness and self-compassion on anxiety and depression: The mediating role of resilience. International Journal of Clinical and Health Psychology. 21(2):100229.

Vos LMW, Habibović M, Nyklíček I, Smeets T, Mertens G. (2021). Optimism, mindfulness, and resilience as potential protective factors for the mental health consequences of fear of the coronavirus. Psychiatry Research. 300:113927.

Zarotti N, Povah C, Simpson J. (2020). Mindfulness mediates the relationship between cognitive reappraisal and resilience in higher education students. Personality and Individual Differences. 156:109795.

Yang Y, Zhang M, Kou Y. (2016). Self-compassion and life satisfaction: The mediating role of hope.Personality and Individual Differences. 98:91-5.

Yarnell LM, Stafford RE, Neff KD, Reilly ED, Knox MC, Mullarkey M. (2015). Meta-Analysis of Gender Differences in Self-Compassion. Self and Identity. 14(5):499-520.

Yuan Y. (2021). Mindfulness training on the resilience of adolescents under the COVID-19 epidemic: latent growth curve analysis. Personality and Individual Differences. 172:110560.

***